تاریخ شهادت معصومین

ـ1ـ

ذكر مصيبت معصوم اول پيامبر اکرم محمد مصطفی

(صلی الله علیه وآله وسلم)

پيامبر اسلام(صلی الله علیه و آله و سلم) در طلوع فجر روز جمعه ١٧ ربيع الاّول سال ٥٧١ ميلادي، ٤٠ سال قبل از بعثت در مكه متولد شد.

و در روز دوشنبه ٢٨ صفر سال ١١ هجري در سن ٦٣ سالگي در مدينه منوره رحلت كرد، مرقد شريفش در مدينه است.

در جريان جنگ خيبر(كه در آغاز سال ٨ هجرت واقع شد، يك زن يهودي به وسيله غذايي كه با زهر مسموم كرده بود و آن غذا از دست گوسفند تهيه شده بود) آنحضرت را مسموم كرد، گر چه پيامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) زود متوجه شد و از آن غذا دست كشيد، ولي اثر آن غذاي مسموم گاهي ظاهر مي شد، سرانجام آن حضرت بر اثر آن بستري گرديد و رحلت كرد.

از ابن عباس روايت شده رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) هنگام بيماري لحظه اي بيهوش گرديد، در آن هنگام در خانه كوبيده شد. فاطمه(سلام الله علیها) فرمود: كيستي؟

كوبنده در گفت: مردغريبي هستم آمدهام ازرسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) پرسشي كنم. آيا اجازه مي دهيد به محضرش برسم؟

فاطمه(سلام الله علیها) فرمود: بازگرد خدا ترا بيامرزد، اكنون پيامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) بيمار است.

آن شخص غريب رفت و پس از لحظه اي باز آمد و درخانه را كوبيد،گفت: مرد غريبي است از پيامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) اجازه ورود مي طلبد، آيا به غريبان اجازه ورود مي دهيد؟

در اين هنگام رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) به هوش آمد و فرمود: فاطمه جانم، آيا مي داني اين شخص كيست؟ اين كسي است كه جمعيتها را پراكنده مي كند، لذات را در هم مي شكند، اين فرشته مرگ(عزرائيل) است، به خدا سوگند قبل از من از كسي اجازه نگرفته و پس از من هم از احدي اجازه نمي گيرد، به خاطر مقام ارجمندي كه در پيشگاه خداوند دارم از من اجازه مي طلبد، به او اجازه ورود بده.

فاطمه(سلام الله علیها) به او فرمود داخل شو خدا تو را بيامرزد، عزرائيل مانند نسيم ملايمي وارد خانه پيامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) شد و گفت:

اَلسَّلام عَلي اَهْلِ بَيْتِ رَسُولِ اللهِ.:

(سلام بر خاندان رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم))[1]

دلداري پيامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) به فاطمه(سلام الله علیها)

جابر انصاري مي گويد: فاطمه(سلام الله علیها) كنار بستر پيامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) بود، و با اندوهي جانكاه مي گفت:

وَ اكَرْباه لِكَرْبِكَ يا اَبَتاهُ!

(آه و فقان از رنج و مصيبت تو اي پدر جان).

پيامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) به فاطمه(سلام الله علیها) فرمود: بلكه پس از امروز پيامبر ديگر غمي ندارد، اي فاطمه نبايد در وفات پيامبر گريبان چاك كرد، و سيلي به صورت زد و واويلا گفت، ولي تو همان سخني را بگو كه پيامبر در مرگ پسرش ابراهيم گفت:(دیدگان اشك ميريزند، و دل به درد مي آيد ولي سخني نمي گويم كه پروردگار را به خشم آورد، و ما در مصيبت تو اي ابراهيم اندوهناكيم). [2]

فاطمه(سلام الله علیها)در لحظات آخر عمر پيامبر(صلی الله علیه و آله و سلم)

شيخ مفيد نقل مي كند: سپس بيماري رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) سخت و وخيم شد، اميرمؤمنان علي(علیه السلام) در كنار بسترش بود، همين كه نزديك بود روح از بدنش مفارقت كند، به علي(علیه السلام) فرمود:(سرم را بردامن خود بگير، زيرا كه امر الهي فرا رسيد، و چون جان من بيرون رود آن را با دست خود بگير و به روي خود بكش، آنگاه مرا روبه قبله بگذار، و كار(غسل و كفن) مرا خودت انجام بده، و پيش از همه مردم برجنازه ام نمازبخوان، و ازمن جدا نشو تامرابه خاك بسپاري واز خداوند طلب كمك كن).

حضرت علي(علیه السلام) سر آن حضرت را به دامن گرفت، آن حضرت از حال رفت، فاطمه(سلام الله علیها) خود را بر آن حضرت افكند و به روي او نگاه مي نمود و نوحه می خواند و گريه مي كرد.

رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) چشمش را باز كرد و با آواز ضعيف فرمود: دختر جانم اين آيه را بخوان:

وَ ما مُحَمَّدٌ اِلاّ رَسُولٌ قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِهِ الرُّسُلُ اَفَاِنْ ماتَ اَوْ قُتِلَ اِنْقَلَبْتُمْ عَلي اَعْقابِكُم[3].:

(و محمد فقط فرستاده خدا بود، اگر او بميرد و يا كشته شود به عقب بر مي گرديد؟)

در این هنگام فاطمه(سلام الله علیها) گریه طولانی کرد، پیامبر به او اشاره کرد که نزدیک بیا، فاطمه(سلام الله علیها) نزدیک رفت، پیامبر آهسته به او سخنی گفت که روی فاطمه(سلام الله علیها) از آن سخن شکوفا شد، سپس جان رسول خدا قبض گردید...

در حدیث آمده: به فاطمه(سلام الله علیها) گفته شد، آن سخنی که پیامبر آهسته به تو گفت چه بود که موجب خرسندی تو گردید؟

فرمود: پیامبر به من خبر داد که من نخستین نفر از اهل بیت او هستم که به او ملحق می گردم، و بعد از او چندان نمی گذرد که به آن حضرت می پیوندم، این مژده موجب از بین رفتن اندوه من گردید.[4]

حسن و حسین(علیهما السلام) در آغوش پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم)

مرحوم صدوق از ابن عباس روایت کرده: در آن هنگام حسن و حسین با دیده گریان و صیحه زنان وارد خانه شدند، و خود را بر روی رسول خدا افکندند، علی خواست آنان را از آن حضرت جدا سازد که پیامبر به هوش آمد و فرمود: « ای علی بگذار من آنها را ببویم و آنها مرا ببویند، من از دیدار آنها توشه برگیرم و آنها از دیدار من توشه برگیرند، آگاه باش که این دو فرزند بعد از من ستمها خواهند دید و با ظلم کشته خواهند شد.» سپس سه بار فرمود: خدا لعنت کند کسانی را که به این دو تن ظلم کنند، آنگاه دست به سوی علی دراز کرد و او را به طرف خود آورد، و با خود در زیر آن جامه که به رویش افکنده بود برد و مدتی طولانی با او راز گفت تا آنکه روح از بدن شریفش پرواز نمود، آنگاه امام علی(علیه السلام) از زیر جامه خارج شد و فرمود:

أعظمَ اللهُ أُجورَکُم فی نَبِیِّکُم.

«خداوند به شما در سوگ پیامبرتان اجر عظیم عنایت کند.» خداوند او را نزدخود برد.

تا علی(علیه السلام) این سخن را گفت، صدای ضجّه و گریه از خانه برخاست.[5]

اندوه حضرت زهرا(سلام الله علیها) از فراق پيامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) بسيار بود، اومرثيه مي خواند و به گونه اي گريه مي كرد كه از گريه او در و ديوار اشك مي ريخت.[6]

یکی از اشعار او در سوگ آن حضرت این دو بیت است:

صُبَّتْ عَلَيَّ مَصـائِـبٌ لَوْ اَنَّها صُبَّتْ عَلّيَ الْاَيّامِ صِرْنَ لَيالِياً

(آنچنان باران غم و اندون بر جانم ريخته كه اگر به روزهاي روشن مي ريخت، آن روزها مانند شب، تيره و تار مي گرديد). [7]

انس بن مالك مي گويد: پس از دفن جنازه رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) فاطمه(سلام الله علیها) با من ملاقات كرد و با اندوهي فراوان فرمود: اي انس!

كَيْفَ طابَتْ اَنْفُسَكُمْ اَنْ تَحثُوا عَلي وَجْهِ رَسُولِ اللهِ التُّرابَ.

:(چگونه دل شما قبول كرد كه خاك برچهره نازنين پيامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) بريزيد؟)[8]

ـ2ـ

ذكر مصيبت معصوم دوم حضرت فاطمة زهرا

(سلام الله علیها)

حضرت صديقه كبري فاطمه زهرا(سلام الله علیها) در آستانه طلوع فجر روز جمعه ٢٠ جمادي الثانيه سال پنجم بعثت در مكه ديده به جهان گشود و در سال دوم هجرت در حدود ٩ سالگي با امام علي(علیه السلام)(كه در اين هنگام حدود ٢٥ سال داشت) ازدواج كرد و از او داراي پنج فرزند به نامهاي: حسن، حسين، زينب، ام كلثوم و محسن گرديد.

پدرش پيامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) و مادرش خديجه(سلام الله علیها) بود، او بين نماز مغرب و عشا در سيزدهم جمادي الاولي يا سوم جمادي الثانيه سال ١١ هجرت در هيجده سالگي در مدينه به شهادت رسيد، مرقد شريفش در مدينه است و در يكي از سه محل(كنار قبر پيامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) ـ قبرستان بقيع ـ و بين منبر و قبر پيامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) در مسجد النبي) زيارت مي شود.

پس از رحلت پيامبر اسلام(صلی الله علیه و آله و سلم) ستمهاي فراوان به فاطمه(سلام الله علیها) شد، او طرفدار رهبري امام علي(علیه السلام) بعد از پيامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) بود و در اين راستا تا آخرين توان خود به دفاع و حمايت برخاست و جان عزيزش را در اين راه گذاشت، او بعد از پيامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) ٧٥ روز يا ٩٥ روز بيشتر عمر نكرد، ولي در همين مدت ستمهاي بسيار به اوشد كه قلم از وصف آن عاجز است.

فاطمه(سلام الله علیها) بين فشار در و ديوار

پس از رحلت رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم)، جرياناتي پيش آمد كه منجر به بيعت با ابوبكر گرديد، امام علي(علیه السلام) كه جانشين برحق پيامبر بود، از خانه بيرون نيامد و طبق وصيت پيامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) در خانه به تنظيم و جمع آوري قرآن پرداخت.

عمر به ابوبكر گفت:(همه مردم با تو بيعت كرده اند، جز اين مرد(علي عليه السلام) و اهلبيت او، شخصي را نزد او بفرست كه بيايد و بيعت كند.

ابوبكر پسر عموي عمر را كه(قُنْفُذ) نام داشت براي اين كار انتخاب كرد ، قنفذ چند بار از طرف ابوبكر نزد علي(علیه السلام) رفت و پيام ابوبكر را ابلاغ كرد، ولي علي(علیه السلام) از آمدن نزد ابوبكر امتناع ورزيد.

عمر خشمگين برخاست و خالد بن وليد و قنفذ را طلبيد و به آنها امر كرد تا هيزم و آتش بردارند، آنها اطاعت كردند و هيزم و آتش برداشته و همراه عمر، كنار در خانه فاطمه (سلام الله علیها) رهسپار شدند، فاطمه(سلام الله علیها) پشت در بود، هنوز شال عزا(از رحلت پيامبر بر سرش بود، و از فراق پيامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) سخت نحيف و ناتوان شده بود، عمربه سررسيده و در را زد، فرياد بر آورد: اي پسر ابوطالب! در را باز كن.

فاطمه(سلام الله علیها) فرمود: اي عمر! مارا به تو چكار؟ چرا دست از ما برنمي داري، با اينكه ما عزادار هستيم؟ عمر گفت: در را باز كن و گرنه آن را به روي شما مي سوزانيم.

هرچه فاطمه(سلام الله علیها) نصيحت كرد، عمر از تصميم خود منصرف نشد، سپس آتش طلبيد و در خانه را به آتش كشيد، آنگاه در نيم سوخته را فشار داد، و بدن نازنين فاطمه(سلام الله علیها) بين فشار در و ديوار قرار گرفت.[9]

عمر در ضمن نامه اي براي معاويه، چگونگي برخورد خود با فاطمه(سلام الله علیها) را چنين بيان مي كند:(... به فاطمه كه پشت در بود گفتم: اگر علي از خانه(براي بيعت) بيرون نيايد، هيزم فراواني به اينجا بياورم و آتشي برافروزم و خانه و اهلش را بسوزانم، و يا اينكه علي را براي بيعت به سوي مسجد مي كشانم، آنگاه تازيانه قنفذ را گرفتم و فاطمه را با آن زدم، و به خالد بن وليد گفتم تو و مردان ديگر هيزم بياوريد، و به فاطمه گفتم: خانه را به آتش مي كشم... همان دم دستش را از در بيرون آورد تا مرا از ورود به خانه باز دارد، من او را دور نموده و با شدت، در را فشار دادم و با تازيانه بر دست هاي او زدم تا در را رها كند، از شدت درد تازيانه، ناله كرد و گريست، ناله او به قدري جانكاه و جگر سوز بود كه نزديك بود دلم نرم شود و از آنجا منصرف گردم، ولي به ياد كينه هاي علي و حرص او بر كشتن قريشيان(مشرك) افتادم... با پاي خود لگد بر در زدم، صداي ناله فاطمه را شنيدم كه گمان كردم، اين ناله، مدينه را زير و رو كرد، در آن حال فاطمه مي گفت:

يا اَبَتاهُ؟ يا رَسُولَ اللهِ هكَذا يُفْعَلُ بِحَبِيبَتِك وَ اِبْنَتِكَ، آهْ! يا فِضَّةُ اِلَيْكِ فَخُذيِني فَقَدْ وَ الله قتِلَ مافِي اَحْشائي مِنْ حَمْلٍ.

:(اي پدر جان! اي رسول خدا! بنگر كه اينگونه با حبيبه و دختر تو رفتار مي شود، آه! اي فضه بيا و من را درياب كه سوگند به خدا فرزندم كه در رحم من بود كشته شد).

در عين حال در را فشار دادم، در باز شد، وقتي وارد خانه شدم، فاطمه با همان حال روبروي من ايستاد و لي شدت خشم من را به گونه اي كرده بود كه گويي پرده اي در برابر چشمم افتاده است،چنان‎سيلي روي روپوش به صورت فاطمه زدم‎كه به ‎زمين افتاد...).[10]

وصيتهاي زهرا(سلام الله علیها)

اميرمؤمنان علي(علیه السلام) نامه اي در بالاي بستر حضرت زهرا(سلام الله علیها) ديد، آن را برداشت ديد در آن چنين نوشته:

بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحيم:

اين است آنچه فاطمه دختررسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) به آن وصيت نموده است: فاطمه گواهي مي دهد كه معبودي جز خداي يكتا نيست. و محمد(صلی الله علیه و آله و سلم) بنده و رسول خدا است. بهشت و دوزخ حق است، و شكي در زنده شدن مردگان و بر پا شدن قيامت نيست. اي علي! من فاطمه دختر محمد(صلی الله علیه و آله و سلم) هستم كه خداوند مرا همسر تو كرد، تا در دنيا و آخرت، از آن تو باشم، تو از ديگران به من شايسته تر هستي. مرا شبانه حنوط كن و غسل بده و كفن كن و شبانه بر من نماز بخوان و مرا به خاك بسپار و به هيچكس خبر نده، تورا به خدا مي سپارم و به فرزندانم تا قيامت سلام مي فرستم.

حَنِّطْنِي وَغَسِّلنِي وَكَفِّنِي بِالَّليْلِ وَصَلِّ عَلَيَّ وَ ادْفِنِي بِالّليلِ...[11]

عيادت عباس عموي پیامبر از زهرا(سلام الله علیها)

هنگامي كه حضرت زهرا(سلام الله علیها) در بستر شهادت بود، روزي عباس(عموي پيامبر و علي) براي عيادت به در خانه حضرت زهرا(سلام الله علیها) آمد، كنيزان به او گفتند: حال زهرا(سلام الله علیها) مساعد نيست و به گونه اي است كه هيچ كس را براي ملاقات نمي پذيرد.

عباس به خانه خود بازگشت، و توسط شخصي براي اميرمؤمنان(علیه السلام) چنين پيام داد:(اي برادر زاده! عمويت سلام مي رساند و مي گويد: سوگند به خدا از بيماري حبيبه رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) نور چشم آن حضرت و نور چشمم فاطمه(سلام الله علیها) آن چنان اندوهگين هستم كه حالم منقلب و دگرگون است، به گمانم او در ميان ما نخستين كسي است كه به رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) مي پيوندد، و آن حضرت او را براي بهترين مقامات بهشت برگزيده و نزد خود مي برد، اگر مي داني كه فاطمه(سلام الله علیها) از دنيا مي رود، اجازه بده مهاجران و انصار را با خبر كنم تا در تشييع و نماز بر او اجتماع كنند و به پاداش ‎آن برسند، و اين كاربراي عظمت اسلام و بزرگداشت شعائر، شايسته و نيك است).

حضرت علي(علیه السلام) در پاسخ پس از تشكر از وفا و محبتهاي عباس، فرمود:(اي عمو! از تو تقاضا دارم كه چنين كاري نكن و به كسي اطلاع نده و مرا معذور بدار زيرا فاطمه(سلام الله علیها) وصيت كرده كه امرش را پنهان سازم). [12]

او وصيت كرده كه جنازه اش را شبانه غسل بدهم و شبانه كفن كنم و نماز بخوانم و به خاك بسپارم.

امام باقر(علیه السلام) از پدران خود نقل مي كند: فاطمه(سلام الله علیها) گريه سختی كرد، علي(علیه السلام) فرمود: چرا گريه مي كني؟ فاطمه(سلام الله علیها) گفت:

اَبْكي لِما تُلْقِي بَعْدي

:(گريه ام براي غمها و حوادث ناگواري است كه بعد از من به تو مي رسد).

علي(علیه السلام) او را دلداري داد و فرمود:

(گريه نكن، سوگند به خدا اين حوادث در راه خدا، برايم كوچك است)[13]

لحظه غم انگيز شهادت زهرا(سلام الله علیها)

سَلْمي همسر ابورافع مي گويد: من روزها و ساعات آخر عمر فاطمه(سلام الله علیها) از او پرستاري مي كردم، يك روز حال او خوب شد، به من فرمود: مقداري آب بياور تا غسل كنم، آب آوردم و كمك كردم، فاطمه(سلام الله علیها) غسل کرد، سپس فرمود: بستر مرا در وسط خانه پهن كن، آنگاه رو به قبله بر آن بستر خوابيد، و فرمود: امروز از دنيا مي روم(با توجه به اينكه پس از ضربت در، چهل روز بستري بود) سپس دستش را زير سرش نهاد و از دنيا رفت.

اسماء بنت عميس مي گويد: هنگامي كه فاطمه(سلام الله علیها) به حال احتضار افتاد، جامه اش را به سر كشيد و فرمود: اندكي صبر كن و در انتظار من باش، سپس مرا صدا بزن، اگر جواب تو را ندادم بدان كه به پدرم ملحق شده ام.

اسماء اندكي صبر كرد، سپس فاطمه(سلام الله علیها) را صدا زد جوابي نشنيد، با گريه فرياد زد:

يا بِنْتَ مُحَمَّدِ الْمُصْطَفي،يا بِنْتَ اَكْرَمُ‎ مَنْ حَمَلَتْهُ النِّساءِ يا بِنْتَ‎ خَيْرِ مَنْ وَطَأَ الْحِصي...

:(اي‎دختر محمد مصطفي، اي دختر بهترين انسانها، اي ‎دختر برترين ‎كسي‎كه بر روي ‎زمين ‎راه‎ رفت....)

باز جوابي نشنيد روپوش را كنار زد، دريافت كه فاطمه(سلام الله علیها) به لقاءالله پيوسته است، خود را به روي فاطمه(سلام الله علیها) افكند وعرض مي كرد:

(اي فاطمه! وقتي كه به حضور پدرت رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) رسيدي سلام مرا به او برسان).

اسماء گريبانش را پاره كرد و سراسيمه از خانه بيرون آمد، حسن و حسين(علیه السلام) را در بيرون خانه ملاقات كرد.

آنها پرسيدند: مادرمان كجاست؟ اسماء سخني نگفت.

آنها به سوي خانه روانه شدند، ديدند مادرشان رو به قبله افتاده، حسين(علیه السلام) مادرش را تكان داد ناگاه دريافت مادرش از دنيا رفته است، به برادرش حسن(علیه السلام) رو كرد و گفت: اي برادرم، خدا در مورد مادرم به تو اجر و پاداش بدهد(آجَرَكَ اللهُ فِي الْوالِدَهِ) حسن(علیه السلام) پيش آمد و خود را به روي مادر افكند، گاهي او را مي بوسيد و گاهي مي گفت: اي مادرم با من سخن بگو، قبل از آنكه روح از بدنم بيرون رود.

امام حسين(علیه السلام) پيش آمد و پاهاي مادرش را مي بوسيد و مي گفت:

(مادرم! من پسرت حسين(علیه السلام) هستم، قبل از آنكه قلبم شكافته شود و بميرم با من سخن بگو) [14]

امام علی(علیه السلام) کنار جنازة زهرا(سلام الله علیها)

شب بود، امام علی(علیه السلام) هنگام شهادت حضرتزهرا(سلام الله علیها) در مسجد بود، حسن و حسین دویدند و شهادت مادر را به آن حضرت خبر دادند.

امام علی(علیه السلام) از این خبر به قدری ناتوان شد که بی حال به زمین افتاد، آب به صورتش پاشيدند، وقتي به هوش آمد، با گفتاري كه ازقلب داغدار و پرسوزش بر مي خاست، فرمود:

بِمَنِ الْعَزاء يا بِنْتَ مُحَمَّدٍ كُنْتُ بِكِ اَتَعَزِّي ...

:(اي دختر محمد به چه كسي خود را تسليت بدهم، تا زنده بودي مصيبتم را به تو تسليت مي دادم، اكنون بعد از تو چگونه آرام گيرم؟).

مورخ معروف، مسعودي مي نويسد: امام علي(علیه السلام) در كنار جنازه زهرا(سلام الله علیها) با سوز و گداز چنين مرثيه خواند:

لِكُلِّ اِجْتِماعٍ مِنْ خلِيلَيْنِ فُرْقَةٌ وَ كُلُّ الَّذي دونَ الْمَماتِ قَلِيلٌ

وَ اِنَّ افْتِقادِي فاطِمَة بَعْدَ اَحْمَدٍ دَلِيـلٌ عَلي اَنْ لا يَدوُمَ خَلِيل ٌ

:(هر اجتماع دو دوست سرانجام به جدائي مي انجامد، و هر مصيبتي بعد از فراق و جدائي، اندك است. رفتن فاطمه(سلام الله علیها) بعد از رحلت پيامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) دليل آن است كه هيچ دوستي ای باقي نمي ماند). [15]

تغسیل و تکفین

هنگامي كه امام علي(علیه السلام) بدن زهرا(سلام الله علیها) را كفن مي كرد، وقتي كه خواست بندهاي كفن را ببندد صدا زد: اي ام كلثوم، اي زينب، اي حسن، اي حسين:

هَلُمُّوا تَزَوَّدُوا مِنْ اُمِّكُمْ...

:(بياييد و از ديدار مادرتان توشه برگيريد، كه وقت فراق و لقاي بهشت است)

حسن و حسين آمدند و با آه و ناله، فرياد مي زدند:

اي مادر حسن! اي مادر حسين! وقتي كه به حضور جدمان رسيدي سلام ما را به او برسان و به او بگو در دنيا يتيم مانديم، آه! آه! چگونه شعله غم دل ما از فراغ پيامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) و مادرمان، خاموش گردد؟!

اميرمؤمنان مي فرمايد:

اَنِّي اُشْهِدُ اللهَ اِنَّها قَدْ حَنَّتْ وَ اَنَّتْ وَ مَدَّتْ يَدَيْها وَ ضَمَّتْهُما اِلي صَدْرِها مَلِيّاً

:(من خدا را گواه مي گيرم كه فاطمه ناله جانكاه كشيد و دستهاي خود را دراز كرد و فرزندانش را مدتي به سينه اش چسبانيد).

ناگاه شنيدم، هاتفي در آسمان صدا زد:

يا اَبَا الْحَسَنِ اِرْفَعْهُما عَنْها فَلَقَدْ اَبْكِيا وَ اللهِ مَلائكَةَ السَّماءِ...

:(اي علي! حسن و حسين(علیه السلام) را از روي سينه مادرشان بلند كن كه سوگند به خدا اين حالت آنها، فرشتگان آسمان را به گريه انداخت).

آنگاه علي(علیه السلام) آنها را از سينه مادرشان بلند كرد. [16]

امام علي(علیه السلام) كنار قبر زهرا(سلام الله علیها)

در كتاب روضه الواعظين(فتال نيشابوري) آمده: اواخر شب حضرت علي(علیه السلام) همراه حسن، حسين، عمار، مقداد، عقيل، زبير، ابوذر، سلمان و چند نفر از خواص بني هاشم، جنازه زهرا(سلام الله علیها) را از خانه بيرون آوردند و بر آن نماز خواندند و در نيمه هاي شب آن را به خاك سپردند، حضرت علي(علیه السلام) اطراف قبر حضرت زهرا (سلام الله علیها) هفت قبر ديگر ساخت تا قبر او شناخته نشود، در اين هنگام:

هاجَ بِهِ الْحُزْنُ فَاُرسِلَ دُمُوعُهُ عَلي خَدَّيْهِ.

:(غم و اندوه علي(علیه السلام) به هيجان در آمد، اشكهايش بر گونه هايش سرازير شد).

آنگاه به قبر رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) رو كرد و گفت:

اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يا رَسُولَ اللهِ عَنِّي وَ عَنْ اِبْنَتِكَ النّازِلَةِ فِي جَوارِكَ وَ السَّريَعةِ اللِّحاقِ بِكَ، قَلَّ يا رَسُولَ اللهِ عَنْ صَفِيَّتِكَ صَبْريِ، وَ رَقَّ عَنْها تَجَلُّديِ...

:(سلام بر تو اي رسول خدا از جانب من و دخترت كه هم اكنون در جوارت فرود آمده و به سرعت به تو پيوسته است، اي رسول خدا! از فراق دختر برگزيده و پاكت، پيمانه صبرم لبريز شده وطاقتم از دست رفته است...

اِنّا لِلّهِ وَ اِنّا اِلَيْهِ راجِعُونَ.[17]

امام صادق(علیه السلام) از پدران خود نقل كرد كه: پس از آنكه اميرمؤمنان(علیه السلام) فاطمه را در ميان قبر نهاد، و قبر را پوشانيد، مقداري آب بر روي قبر پاشيد سپس در كنار قبر، گريان و نالان نشست، تا اينكه عمويش عباس آمد و دست علي(علیه السلام) را گرفت و او را به خانه اش برد.[18]

ـ٣ـ

ذكر مصيبت معصوم سوم امیرالمؤمنین امام علي

(علیه السلام)

امام علي(علیه السلام) روز جمعه ١٣ رجب، ١٠ سال قبل از بعثت، در خانه خدا كعبه، چشم به اين جهان گشود و صبح ١٩ رمضان سال چهلم هجرت در محراب مسجد كوفه توسط عبدالرحمان بن ملجم، ضربت خورد و شب ٢١ رمضان همان سال در سن ٦٣ سالگي در خانه اش در كوفه به شهادت رسيد، قبر شريفش در نجف اشرف است.

نموداري از حكومت پنج ساله امام علي(علیه السلام)

هنگامي كه در سال ٣٥ هجرت(سه روز مانده به آخر ذي الحجه) عثمان به قتل رسيد مسلمين در مدينه به طور اتفاق با امام علي(علیه السلام) بيعت كردند و آن حضرت زمام امور رهبري را به دست گرفت و مدت خلافت و رهبري آن حضرت چهار سال و نه ماه و چند روز به طول انجاميد.

آن حضرت در اين مدت دشمنان بسياري پيدا كرد كه هر كدام به نحوي براي بر اندازي حكومت آن حضرت مي كوشيدند، كه در مجموع به سه گروه تقسيم مي شدند:

1. قاسطين: معاويه و طرفدارانش

2. ناكثين: طلحه و زبير و طرفدارانشان

مارقين: مقدس مآبهاي كوردل و كج فهم

گروه اول، جنگ صفين را كه ١٨ ماه طول كشيد بر ضد آن حضرت به وجود آوردند.

گروه دوم، جنگ جمل را در بصره به وجود آوردند كه پيامدهاي دشواري براي حكومت امام علي(علیه السلام) داشت.

گروه سوم، همان خوارج بودند كه جنگ داخلي سختي بر ضد آن حضرت شروع كردند و سرانجام امام علي(علیه السلام) با سپاه خود، به جنگ آنان رفت آنها چهار هزار نفر بودند در سرزمين نهروان همه آنها جز ده نفر كشته شدند و از سپاه امام علي(علیه السلام) نه نفر به شهادت رسيدند، آن ده نفر از خوارج فرار كردند كه عبدالرحمان بن ملجم مرادي(قاتل امام علي(علیه السلام)) يكي از آن فراريان بود.[19]

توطئه خوارج

گروهي از باقيماندگان خوارج، در مكه به مذاكره مخفيانه پرداختند و دراين مذاكره چنين نتيجه گرفتند كه سه نفر بايد كشته شوند: ١ـ علي(علیه السلام) در كوفه ٢ـ معاويه در شام ٣ـ عمرو عاص در مصر.

سه نفر به نامهاي عبدالرحمان بن ملجم ، برك بن عبدالله و عمرو بن بكر پيمان بستند كه شب نوزدهم رمضان سال چهل هجرت، اولي در كوفه اميرمؤمنان علي(علیه السلام) را، و دومي در شام معاويه را، و سومي در مصر عمرو عاص را به قتل برسانند.

ابن ملجم اهل يمن بود و بعد به عراق آمد و در جنگ خوارج بر ضد(علي) حضور داشت.

او مخفيانه به كوفه آمد و در كوفه با قطام[20] ملاقات كرد، پدر و برادران قطام در جنگ نهروان كشته شده بودند، از اين رو كينه علی(علیه السلام) را به دل داشت، ابن ملجم فريفته جمال او شد، و از او خواستگاري كرد او گفت: مهريه من عبارت است از: ١ـ سه هزار درهم ٢ـ يك غلام و يك كنيز ٣ـ كشتن علي.

ابن ملجم گفت: آنچه گفتي قبول است جز كشتن علي(علیه السلام) كه براي من چنين كاري ممكن نيست.

قطام گفت:(هنگامي كه علي مشغول چيزي است، هماندم به طور ناگهاني به او حمله مي كني و او را مي كشي، در اين صورت قلبم را شفا خواهي داد، و زندگي من با تو گوارا خواهد شد، و اگر كشته شدي ثوابهاي آخرت براي تو بهتر است).

آنگاه ابن ملجم گفت: به خدا سوگند من به اين شهر نيامده ام مگر براي كشتن علي.

قطام و دو شخص به نام وردان بن مجالد و شبيب بن بَجرَه، با ابن ملجم همدست شدند تا سحر شب ١٩ رمضان، توطئه خود را در مسجد اجرا كنند.

قطام در مسجد خيمه ای زده بود و به عنوان اعتكاف و عبادت در آن به سر مي برد، در شب ١٩ رمضان آن سه نفر(ابن ملجم، شبيب و وردان) در خيمه قطام بودند.

قطام شمشيرهائي را كه زهر آلود كرده بود، به دست آنها داد تا زير لباس خود حمايل كنند.

توطئه گران قبلاً جريان را به(اشعث بن قيس) گفته بودند، و او نيز با آنها اتفاق راي داشت و آن شب براي ياري آنها به مسجد آمده بود.

در آن شب حجر بن عدي(از ياران علي عليه السلام) در مسجد بود، ناگاه شنيد اشعث به ابن ملجم مي گويد:(زود باش و حاجت خود را بر آور كه صبح نزديك شده است).

حجر مطلب را دريافت و به اشعث گفت:(اي اعور ملعون آيا اراده كشتن علي(علیه السلام) را داري؟!)

با شتاب از مسجد بيرون آمد و به خانه علي(علیه السلام) روانه شد تا آن حضرت را از جريان اطلاع دهد، از قضا آن حضرت از راه ديگر به مسجد رفته بود، و به محض ورود، ابن ملجم به او حمله كرده و ضربت بر فرق سر او زد، وقتي كه حجر به مسجد بازگشت، فهميد كار از كار گذشته و مردم مي گويند:

قُتِلَ اَمِيرُ المُؤْمِنينَ

:(اميرمؤمنان علي(علیه السلام) كشته شد).[21]

خبر از شهادت علي(علیه السلام)

قبلاً پيامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) از شهادت امام علي(علیه السلام) خبر داده بود، و خود علي(علیه السلام) نيز آن را مي دانست و بارها از آن خبر داده بود، در اين مورد به چهار روايت زير توجه كنيد:

١ـ روزي پيامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) به علي(علیه السلام) فرمود:

ياعَلِيُّ اَشْقَي الْاَوَّلِينَ عاقِرُ النّاقَة، وَ اَشْقَي الْاخَريِنَ قاتِلُكَ، مَنْ يَخْضِبُ هذِهِ مِنْ هذا.

موضوعات مرتبط: جزوات آموزشی ، خلاصه تاریخ شهادت معصومین ، ،

تاريخ : سه شنبه 11 تير 1392

| 14:8 | نویسنده : محب اهل بیت |

احکام مداحی

مسائل جدید از دیدگاه علما و مراجع تقلید

«خدا رحمت کند شیعیان ما را، آنانکه خلق شدهاند از اضافی خاک و گل ما، و به آب ولایت ما عجین گردیدهاند. در حزن و ماتم ما محزون و در شادی ما شادند.» _{امام صادق}₇_{الحکم الزاهره 1/238}

هروله عزاداری

سؤال: حکم هروله در مراسم عزاداری اهل بیت چیست؟

حضرت آیت الله فاضل لنکرانی:

در مورد سؤال هروله استحباب ندارد.

حضرت آیت الله بهجت:

به قصد استحباب خصوصی انجام ندهند.

* * * * * * * *

«ای بندگان خدا! کجا هستند آنان که در طول عمر از نعمت برخوردار بودند، کجایند آنها که تعلیم یافتند و درک کردند اما مهلتشان دادن ولی آنها به لهو و لعب پرداختند» _{امام علی}₇_{نهج البلاغه خطبه 83}

استفاده از نی در عزاداری

سؤال: نی زدن در مراسم عزاداری و هیئات سینه زنی یا زنجیر زنی چه صورت دارد؟

حضرت آیت الله سیستانی:

اگر به کیفیت لهوی نباشد مانعی ندارد.

حضرت آیت الله تبریزی:

نی از آلات لهو است نی زدن و گوش دادن به آن جایز نیست.

حضرت آیت الله فاضل لنکرانی:

اگر به صورت مطرب و مناسب مجالس خوشگذرانی نواخته شود یا به نوعی وهن و هتک محسوب شود جایز نیست.

حضرت آیت الله مکارم شیرازی:

کلیه صداها و آهنگهایی که مناسب مجالس لهو و فساد است حرام و غیر آن حلال است و تشخیص آن با مراجعه به اهل عرف خواد بود.

حضرت آیت الله بهجت:

نی زدن اشکال دارد.

حمل علامتهای فلزی در عزاداری

سؤال: حمل علامتهای فلزی دارای نقش و نگار در مراسم عزاداری که از نظر محتوایی و ارزشی تأثیرگذار نیست، از نظر شرعی چگونه است؟

حضرت آیت الله صافی گلپایگانی.

اشکال ندارد.

حضرت آیت الله بهجت:

اشکال ندارد.

حضرت آیت الله سیستانی:

مانعی ندارد، اصلی در شرع ندارد ولی دلیلی بر حرمت آن هم نیست.

حضرت آیت الله فاضل لنکرانی:

وجهی ندارد.

حضرت آیت الله مکارم شیرازی:

سزاوار است از علمهای ساده تر و سبک تر که یادآور پرچم علمدار کربلا باشد استفاده شود.

حضرت آیت الله تبریزی:

حمل علامت در دستجات عزاداری مانعی ندارد و به قصد تعظیم شعائر حسینی است.

* * * * * * * *

ذکر وعجّل فرجهم بعد از صلوات

«برترین اعمال امت من انتظار فرج از جانب خداوند متعال است»

پیامبر اکرم9

«کسی که منتظر امر ما باشد همانند کسی است که در راه خدا در خونش طپیده باشد»

امام علی7 الحکم الزاهره 1/105

سؤال: ذکر و عجل فرجهم بعد از صلوات مستحب است آیا در تشهد نماز نیز بعد از صلوات میتوان وعجّل فرجهم را ذکر نمود؟

حضرت آیت الله سیستانی:

گفتن آن بعد از صلوات جایز و مستحب است.

حضرت آیت الله فاضل لنکرانی:

بلی، به عنوان دعا مانعی ندارد.

حضرت آیت الله مکارم شیرازی:

اشکالی ندارد ولی گاه ترک کنید تا تصور نشود جزء نماز است.

حضرت آیت الله تبریزی:

جملة وعجّل فرجهم به عنوان مطلق الدعاء مستحب است و استحباب آن ولو در تعقیبات وارد شده ولکن روایت وارده سنداً ضعف دارد.

حضرت آیت الله بهجت:

به قصد مطلق دعا اشکال ندارد.

* * * * * * * *

سکوت هنگام تلاوت قرآن

«هنگامی که قرآن نزد تو قرائت شد، بر تو واجب است گوش دادن و سکوت نمودن»

امام صادق 7 میزان الحکمه 8/94

سؤال: هنگامی که قرآن تلاوت میشود سکوت و استماع از آداب است آیا خواندن نماز مستحبی یا دعا و زیارتنامه و امثال آن هنگام تلاوت قرآن چه صورت دارد؟

حضرت آیت الله صافی گلپایگانی.

اشکال ندارد.

حضرت آیت الله فاضل لنکرانی:

مانعی ندارد ولی اگر بخواهد ادب رعایت شود ترک این امور هنگام تلاوت قرآن و استماع آن اولی است.

حضرت آیت الله مکارم شیرازی:

اشکالی ندارد هرچند گوش دادن بهتر است.

حضرت آیت الله تبریزی:

آیة شریفه اذاقرء القرآن فاستمعوا لَهُ و انصتوا، تفسیر شده به استماع مأموم قرائت امام را در نمازهای جهریّه و در غیر این موارد اگر چه استماع استحباب دارد ولی ترک آن و اشتغال به مستحب دیگر که در سؤال آمد اشکالی ندارد.

حضرت آیت الله سیستانی:

مستحب است.

حضرت آیت الله بهجت:

اشکال ندارد.

* * * * * * * *

اهمیت منبر و موعظه در مجالس ختم

«پیامبر9 سه بار فرمود: خدایا خلفای مرا رحمت فرما! عرض شد: خلفای شما چه کسانی هستند؟ فرمود: کسانی که سخن و سنت مرا تبلیغ کرده و آنها را به امتم میآموزند»

الحکم الزاهره 1/132

«کسی که به امت من حدیثی را برساند تا سنتی را اقامه یا بدعتی را رد کند، جزای او بهشت است»

پیامبر اکرم 9 ـ الحکم الزاهره 1/132

سؤال: در بعضی مساجد و مجالس ترحیم اموات به جای منبر و موعظه فقط با دعوت از یک یا دو مداح آن مجالس برگزار میشود، لطفاً بفرمائید از نظر اجر و ثواب برای میت کدام مطلوب تر است؟

حضرت آیت الله فاضل لنکرانی:

هرچند ذکر مصائب ائمه اطهار علیهم السلام بسیار خوب است ولی بیان احکام الهی و ارشاد و موعظه مردم قطعاً ثواب بیشتری دارد.

حضرت آیت الله تبریزی:

همراه با قرآن خوانی جمع بین موعظه و تذکر عالم آخرت و استفاده از اهل علم و تقوی و ذکر مصیبت به نحو مناسب مجالس اهل بیت علیهم السلام نفع برای میت دارد.

حضرت آیت الله صافی گلپایگانی.

بهتر است در مجالس ترحیم اهل علم دعوت کنند تا مردم را موعظه کند.

حضرت آیت الله مکارم شیرازی:

این کار خوبی نیست، بهتر آن است که یک مداح دعوت کنند تا متوسل به اهل بیت علیهم السلام شود و سخنران خوبی نیز دعوت کنند تا مردم را به یاد جهان آخرت بیندازد و آنها را با احکام و معارف دین آشنا سازد.

حضرت آیت الله سیستانی:

بدون شک مجالس وعظ و ارشاد همراه با مدح اهل بیت علیهم السلام و اقامه عزا کاملتر و بهتر است.

حضرت آیت الله بهجت:

در صورت امکان جمع شود بهتر است.

* * * * * * * *

ادعای کشف و شهود!

سؤال:برخی افراد ادعای کشف و شهود میکنند، مثلاً میگویند مشغول ذکر بودم که دو نفر از درون من بیرون دویدند و یکی دیگری را بر زمین زد و سپس آن دو به درون من بازگشتند. با امثال این حکایات و چاپ و نشر آنها افراد را به دور خود جمع میکنند آیا تکلیف مؤمنین در برخورد با اینگونه افراد ناشناختة مدعی عرفان و کشف و شهود چیست؟ و آیا اینگونه اظهارات پذیرفتنی است؟

حضرت آیت الله خامنهای:

صرف ادّعا اعتباری ندارد.

حضرت آیت الله فاضل لنکرانی:

اینها کذب است و باید با این افراد برخورد شود.

حضرت آیت الله صافی گلپایگانی.

مؤمنین باید به اشخاصی که اطراف آن افراد جمع میشوند تذکر دهند که بدون دلیل چیزی را باور نکنند.

حضرت آیت الله مکارم شیرازی:

لازم است با زبان خوش امر به معروف و نهی از منکر کرد.

حضرت آیت الله سیستانی:

در این موارد افراد دروغگو زیاد هستند و لذا باید شدیداً احتیاط کرد.

حضرت آیت الله بهجت:

این حرفها اعتباری ندارد، از احتیاط کردن کسی پشیمان نمیشود.

حضرت آیت الله تبریزی:

این امور برای دیگران حجت نیست و چنانچه فردی الطاف الهی شامل او شد، سعی در کتمان آن میکند.

* * * * * * * *

نقل خوابهای وهن آور

«خواب بر سه قسم است، بشارت الهی برای مؤمن، برحذرداشتن از شیطان و خواب پریشان و پراکنده» امام صادق7

«خواب را جز برای عالم ناصح نقل نکن» پیامبر اکرم9 ـ میزان الحکمه 4/18

سؤال: انتشار مطالب وهن آلود تحت عنوان خواب در برخی کتابها و نشریات نسبت به اهل بیت : موجب بروز برخی نگرانیها شده است، آیا کسی مجاز است خواب خود مانند آنکه بگوید حضرت زهرا 3 مرا در آغوش خود فشرد با اینکه این فرد سیادت ندارد. بر فرض صحت برای دیگران منتشر سازد؟ و اساساً از نظر شرعی انتشار و نقل اینگونه خوابها چه صورت دارد؟

حضرت آیت الله خامنه ای:

نقل اینگونه خوابها وجاهت شرعی نداشته و در صورت تحقق وهن یا هتک مقدسات جایز نیست.

حضرت آیت الله تبریزی:

خواب اعتباری ندارد و نشر و انتشار امور خرافی و اوهام، مضرّ به وجاهت عقاید محکم و برهانی مذهب حق است و باید به طورجدی از آن جلوگیری و اجتناب شود.

حضرت آیت الله مکارم شیرازی:

نقل اینگونه خوابها اشکال دارد.

حضرت آیت الله فاضل لنکرانی:

خیر.

حضرت آیت الله صافی گلپایگانی.

خواب حجّیت ندارد و نقل خواب لازم نیست مگر در بعض موارد و مناسبها.

حضرت آیت الله سیستانی:

اگر دروغ و خلاف واقع است جایز نیست.

حضرت آیت الله بهجت:

این خوابها اعتبار شرعی ندارد و هر چه سبب بی احترامی به اهل بیت : باشد جایز نیست.

* * * * * * * *

تصرف در اموال مساجد یا حسینیه ها

«کسی که چراغی را در مسجدی روشن کند مادامی که چراغ در این مسجد روشن است ملائکه برای او استغفار میکنند» پیامبر اکرم 9 ـ الحکم الزاهره 2/237

سؤال: برخی افراد برای برآورده شدن حاجت خود ظرف، تسبیح و امثال آن را از مساجد یا حسینیهها و هیئتها و بدون اطلاع مسئولان برمیدارند تا اگر حاجت آنان برآورده شد ظرفها را به همراه تعداد بیشتر ظرف یا تسبیح برگردانند. آیا شرعاً چنین کاری جایز است؟

حضرت آیت الله خامنه ای:

جایز نیست.

حضرت آیت الله فاضل لنکرانی:

این کار شرعاً حرام است و احکام غصب بر آن مترتب میشود.

حضرت آیت الله صافی گلپایگانی:

جایز نیست.

حضرت آیت الله مکارم شیرازی:

این کار شرعاً حرام است و کسانی که چیزی از مساجد یا حسینیهها بردهاند هر چه زودتر بازگردانند.

حضرت آیت الله سیستانی:

جایز نیست.

حضرت آیت الله بهجت:

خیر، حرام و غصب است.

حضرت آیت الله تبریزی:

چنانچه در محلی معمول و مرسوم باشد مانند بعضی از شهرهای کوچک و دهات که ظروف و وسایل حسینیه یا مسجد را میبرند و بعد برمیگردانند مانعی ندارد.

* * * * * * * *

کیفیت سلام به ائمه : از راه دور

«کسی که زیارت کند قبری از قبور ما اهل بیت را، پس در همان سال زیارت بمیرد، خداوند 70 ملک را بر قبرش میگمارد که تا روز قیامت برای او تسبیح گویند»

امام علی7 به نقل از پیامبر 9 ـ الحکم الزاهره 2/263

سؤال: سلام دادن به امام حسین7 و امام زمان 4 به سوی قبله و به امام هشتم به طرف شرق به شکلی که مرسوم است آیا ریشه روایتی دارد؟ و به نظر حضرتعالی سلام دادن به چه صورت افضل است.

حضرت آیت الله مکارم شیرازی:

ظاهراً ریشه روایی خاصی ندارد و شاید بهتر این باشد که رو به قبله بایستد و به همه 14 معصوم سلام کند.

حضرت آیت الله فاضل لنکرانی:

سلام از راه دور به معصومین : در روایات وارد شده است.

حضرت آیت الله بهجت:

خوب است بدون قید خصوصیت. به اطلاقات در روایات اینطور سلام دادن هم مطلوب است.

حضرت آیت الله صافی گلپایگانی:

بطور مطلق سلام بر حضرات ائمه سلام الله علیهم و زیارت آنها به هر طرف باشد استحباب دارد.

حضرت آیت الله سیستانی:

ظاهراً ریشه نقلی ندارد مگر زیارت امام حسین 7.

حضرت آیت الله تبریزی:

توجه به سوی قبور ائمه : و سلام به آنان از راه دور و نزدیک مستحب است.

* * * * * * * *

ادعای بی اساس و موهوم

«هر کس بدعت گذاری را توبیخ کند خداوند قلب او از امان و ایمان پرکند»

پیامبر اکرم 9 ـ نهج الفصاحه حدیث 2818

«کسی که به مردم در دینشان غشّ و نیرنگ زند، دشمن خدا و رسول اوست»

امام علی 7 میزان الحکمه 7/224

سؤال: برخی در ایام عزاداری مدعی میشوند در دیگ غذا یا شله زرد یا سمنو و امثال آن نام ائمه : یا صورت آن نقش بسته یا دست مبارک حضرت ابوالفضل 7 در دیگ مشاهده شده متأسفانه عدهای را با این مسایل سرگرم و بعضاً دور دیگ به عزاداری و امثال آن پرداختهاند. آیا وقوع چنین مسایل ادعایی ممکن است و در برخورد با اینگونه موارد وظیفه شرعی چیست؟

حضرت آیت الله صافی گلپایگانی:

بی اساس است.

حضرت آیت الله فاضل لنکرانی:

در اینکه اطعام و احسان به نام معصومین : و برای آن بزرگواران امری مطلوب و پسندیده است شکی نیست اما نسبت به وقوع اینگونه ادعاها و صحت و سقم آن وظیفهای شرعا بر عهدة کسی نیست.

حضرت آیت الله بهجت:

این کارها اعتبار شرعی ندارد.

حضرت آیت الله سیستانی:

این گونه ادعاها غالباً یا دروغ یا مبتنی بر تخیلات و اوهام است.

حضرت آیت الله مکارم شیرازی:

این امور واقعیت ندارد و مؤمنین باید از آن بپرهیزند و عزاداریها را در مجالس و دستجات انجام دهند.

حضرت آیت الله تبریزی:

امثال این مسایل در این زمان زیاد شده است مؤمن باید ایمانش را حفظ کند و با این مسایل ذهنش را مشغول نکند.

* * * * * * * *

غلو و حرکات وهن آلود در عزاداریها

«ای اهل کتاب در دینتان غلو نکنید» سورة مائده، آیه 77

«خدایا! من از غلات بیزارم همانند بیزاری حضرت عیسی از نصاری، خدایا آنها را همیشه خوار کن و هیچکدام از آنها را یاری مکن» امام علی7 ـ بحارالانوار 25/284

«کسی که به مردم در دینشان غشّ و نیرنگ زند، دشمن خدا و رسول اوست»

امام علی 7 میزان الحکمه 7/224

سؤال: 1ـ خواندن شعرها و گفتن سخنانی که در آن به صراحت از اهل بیت: به عنوان خدا یاد میشود، مانند لا اله الا علی.

2ـ به عنوان ابزار محبت به مقام اهل بیت : صدای حیوان درآوردن.

3ـ در حال سینه زدن به هوا پریدن.

4ـ ذکر داستانها و رؤیاها درباره اهل بیت : که با مسلّمات روایی و قرآنی منافات دارد.

5ـ خواندن اشعار مدح یا مصیبت با آهنگی که انسان را به حرکت در میآورد.

6ـ خواندن اشعاری که در آن مقام خداوند متعال در برابر مقام اهل بیت : پائین آورده شود چه صورت دارد؟

حضرت آیت الله خامنه ای:

به طور کلی عزاداری به شیوه مرسوم سنتی اشکال ندارد بلکه مستحسن است لکن گفتن جملات مذکور در سؤال یا خواندن اشعار به صورت غنا که مناسب مجالس گناه و معصیت است و یا خواندن اشعاری که مشتمل بر دروغ باشد و یا انجام دادن اعمالی که موجب وهن مذهب میشود جایز نیست.

حضرت آیت الله مکارم شیرازی:

عزاداری خامس آل عبا از مهمترین شعائر و رمز بقای تشیّع است ولی باید به گونهای برگزار گردد که موجب وهن مذهب نگردد و آسیبی به بدن وارد نشود و مداحان محترم از اشعار کفرآمیز یا آلوده به شرک یا مضامینی که در شأن حضرات معصومین : و پیروان آنان نیست خودداری ورزند و استفاده از آلات موسیقی مناسب مجالس لهو و فساد جایز نیست و برهنه شدن به هنگام عزاداری در صورتی که در حضور نامحرم باشد حرام و اگر زنان هم نباشند اشکال دارد.

حضرت آیت الله بهجت:

باید از اشعار و جملاتی استفاده شود که موافق مذهب اهل بیت : است و مناسب با حفظ شئونات آن بزرگواران میباشد.

حضرت آیت الله صافی گلپایگانی:

1ـ خواندن اشعار و جملات مذکور جایز نیست و بر مستمعین واجب است نهی از منکر کنند. 2ـ صدای حیوانات در آوردن خلاف متعارف و بسا موهن و معرض اسائه ادب است خودداری نمایید. 3ـ تمام این حرکات بازی و اسباب وهن مذهب است و جایز نیست. 4ـ اگر با مسلمات مذهب منافات داشته باشد مردود و حرام است. 5ـ اگر به صورت غنایی و متناسب با الحان لهوی باشد حرام است. 6ـ حرام است.

حضرت آیت الله فاضل لنکرانی:

از به کار بردن عبارات و جملاتی که بوی شرک و کفر میدهد باید اجتناب شود از هر نوع عملی که جنبه توجیه پذیری ندارد و مورد سوء استفاده مغرضان و موجب وهن مذهب میشود باید اجتناب شود. اینگونه مراسم باید به دور از ریا و خودنمایی و هرگونه اغراض دنیوی به طور سنتی و معمول انجام شود تا انشاءالله مقبول درگاه الهی قرار گیرد. از هر نوع عملی که عرفا هتک شمرده میشود مثل کف زدن و سوت زدن و به کار بردن الفاظ و عبارات رکیک و امثال آن باید اجتناب شود. هروله در اسلام فقط در قسمتی از سعی بین صفا و مروه برای مردان و هنگام گذر از وادی محشر بعد از وقوف در مشعرالحرام به عنوان یک عمل مستحب وارد شده و در غیر این دو مورد به عنوان یک عمل مستحب مشروع نیست.

* * * * * * * *

حضور ائمه در مجالس

سؤال: برخی مداح ها یا روضه خوانها در ضمن روضه ها اظهار میدارند یکی از معصومین در جلسه حضور یافته آیا حضور ائمه علیهم السلام به صورت محسوس آنگونه که آنها اظهار میکنند ممکن است و وظیفه مؤمنین در برابر این اظهارات چیست؟

حضرت آیت الله فاضل لنکرانی:

خیر، صحیح نیست.

حضرت آیت الله صافی گلپایگانی:

در این اظهارات شاید گوینده قصد جدی نداشته باشد و فقط اظهار امیدواری کند، ولی صحیح این است که به لفظی که مورد اشتباه و تردّد و خلاف واقع باشد چیزی نگوید.

حضرت آیت الله مکارم شیرازی:

منظور حضور معنوی آنهاست نه جسمانی.

حضرت آیت الله سیستانی:

چنین کلماتی اعتبار ندارد.

حضرت آیت الله بهجت:

اینگونه اظهارات مسئله شرعی نیست تا جواب داده شود مداح شاید نظرش این باشد چون مجلس روضه است باید اینها شرکت داشته باشند.

* * * * * * * *

عزاداری و رعایت حال مردم

«انس و جن و پرندگان و چرندگان بر حسین بن علی7 گریستند تا جایی که اشکهایشان روان شد» امام باقر7 الحکم الزاهره 2/264

«کسی که روز عاشورا روز مصیبت و حزن و گریهاش باشد خداوند روز قیامت را روز شادی او قرار داده و در بهشت چشمش به ما روشن خواهد بود و کسی که روز عاشورا را روز برکت بنامد روز قیامت با یزید و عمر سعد و عبیدالله بن زیاد در طبقه زیرین آتش جهنم محشور خواهد شد»

امام رضا7 ـ همان

سؤال: حرکت دستههای عزاداری در شبهای محرم تا نیمه شب همراه با استفاده از طبل و امثال آن که موجب مزاحمت مردم میگردد چگونه است؟

حضرت آیت الله خامنه ای:

اگرچه اقامه مراسم و شعائر دینی در زمانهای مناسب در حسینیه از بهترین کارها و جزء مستحبات مؤکد است ولی واجب است برگزار کنندگان مراسم و عزاداران تا حد امکان از اذیت و ایجاد مزاحمت برای مردم بپرهیزند.

حضرت آیت الله سیستانی:

سعی شود که عزاداری موجب مزاحمت دیگران نشود.

حضرت آیت الله مکارم شیرازی:

عزاداری خامس آل عبا 7 که از افضل قربات است باید به گونهای برگزار گردد که مزاحمتی برای مردم نداشته باشد و مردم نیز در ایام عزاداری باید تا آنجا که میسر است همکاری کنند.

حضرت آیت الله صافی گلپایگانی:

استفاده از طبل جایز نیست.

حضرت آیت الله تبریزی:

در عزاداری اظهار شعائر به نحوی بدون استفاده از آلات لهوی مطلوب شارع است بالاخص در شبهای تاسوعا و عاشورا و مؤمنین تحمل میکنند و ثواب میبرند.

حضرت آیت الله بهجت:

ایذاء و مزاحمت مؤمنین جایز نیست و طبل زدن هم که مطلقاً اشکال دارد.

* * * * * * * *

مداحان و وظایف سنگین آنان

«برای ما زینت باشید و مایه ننگ و زشتی ما نباشید، به مردم سخن نیکو بگویید و زبانهایتان را حفظ کنید و از سخن زشت و اضافی نگهدارید» امام صادق7

«کسی که به زبان اظهار شیعه بودن کند ولی در عمل با ما مخالفت کند، شیعة ما نیست، بلکه شیعه ما کسی است که با زبان و قلب با ما موافقت کرده و در عمل اعمال ما را متابعت نماید»

امام صادق7 الحکم الزاهره 1/239

سؤال: توفیق مداحی برای اهل بیت : نعمتی است الهی، در قدیم الایام مداحان عبا به دوش و از نظر سلوک و رفتار الگو بوده و هم اکنون نیز برخی اینگونهاند ولی متأسفانه مشاهده میشود برخی مداحان در اثر ناآگاهی ریش را تراشیده یا معتاد به سیگار یا مواد مخدر بوده یا لباس و پوشش مناسب در برندارند. حضرتعالی چه توصیه پدرانهای برای این عزیزان دارید؟

حضرت آیت الله خامنه ای:

بر همگان از جمله مداحان لازم است که ضمن مراعات وظایف شرعی و اجتناب از گناه، شئون و احترام مجالس اهل البیت: را حفظ کنند.

حضرت آیت الله صافی گلپایگانی:

تراشیدن ریش حرام است و مداح اهل بیت: نباید متجاهر به فسق یعنی تراشیدن ریش باشد یا لباسی که موجب وهن است بپوشد و هر چه بیشتر وقار این افتخار را حفظ نماید سزاوار است.

حضرت آیت الله بهجت:

باید آنها تمام موازین و تکالیف شرعیّه را رعایت کنند.

حضرت آیت الله تبریزی:

مداح اهل بیت : منسوب به دین و اولیای دین است و یادآور فضایل آنان میباشد و مداحان باید مایة زینت و دعوت به اسلام و مذهب حق بوده و مردم در آنان رنگ ایمان و جلال و جمال مؤمنین را مشاهده نمایند نه اینکه به یاد رامشگران و نوازندگان و اهل معصیت افتاده و توقع غنا و آوازه خوانی و امور ننگ آور برای انسان مهذّب در ذهن مردم تداعی شود.

حضرت آیت الله سیستانی:

مناسب است که رفتار و سلوک به گونهای متناسب با مقامات آن بزرگان باشد.

حضرت آیت الله مکارم شیرازی:

استفاده از مواد مخدر و سیگار و تمام انواع دخانیات حرام است و احتیاط واجب در ترک تراشیدن ریش است و سزاوار است مداحان اهل بیت پوشش مناسبی داشته باشند.

* * * * * * * *

تعیین وجه منبر و مداحی

«شب معراج به گروهی گذشتم که لبهای آنها را با قیچی میبریدند، از جبرئیل پرسیدم: اینان چه کسانی هستند؟

فرمود: گویندگان و دانشمندان امت تو هستند که توانایی ابلاغ احکام و طاعات را به امت داشتند ولی سهل انگاری کردند» پیامبر اکرم9 آداب الطلاب 344، لآلی الخبار 2/285

«کسی که حدیث را برای منفعت دنیا بخواند در آخرت نصیبی ندارد و کسی که حدیث را برای آخرت بخواند خداوند خیر دنیا و آخرت را به او عطا میکند» امام صادق7 عزاداری 62، کافی 64/1

«از راه ما ارتزاق نکن که خداوند بر فقرت خواهد افزود» امالی شیخ مفید 182، عزاداری 62

سؤال: بعضی مداحها یا منبریها وجوه زیادی را برای تبلیغ با مدیحه سرایی طی میکند. آیا شرعاً طی کردن وجه برای انجام تبلیغ یا مدیحه سرایی چگونه است؟ و توصیه حضرتعالی به این افراد چیست؟

حضرت آیت الله تبریزی:

بیان تاریخ و خواندن شعر برآنان واجب نیست لذا میتوانند پول بگیرند ولی بهتر است در اموری که رابطه با دین و عقاید مردم دارد تقدّس آن را رعایت نموده و به هدیه و امثال آن اکتفا کنند و کرم و سخاوت دهندگان امر دیگری است.

حضرت آیت الله فاضل لنکرانی:

مانعی ندارد و بهتر است نسبت به این امور قبلاً تعیین قیمت نکنند.

حضرت آیت الله بهجت:

پسندیده نیست.

حضرت آیت الله سیستانی:

مانعی ندارد اگر چه کار پسندیدهای نیست.

حضرت آیت الله صافی گلپایگانی:

قرار داد حرام نیست ولی این عمل شریف تبلیغ و مدیحه سرایی اهل بیت: سزاوار است بدون قرار داد باشد.

حضرت آیت الله مکارم شیرازی:

این کار شرعاً حرام نیست ولی شایسته منبریهای محترم و مداحان امام حسین7 نیست.

حضور در مسجد جمکران

«مسجد مقدس جمکران قم در هفدهم ماه مبارک رمضان سال 393 هـ.ق به امر مبارک حضرت ولی عصر4 به حسن بن مثله جمکرانی بنا نهاده شد و امام زمان7 فرمودند: مردم را بگو به این موضع رغبت کنند و چهار رکعت نماز بگذارند (دو رکعت نماز تحیّت مسجد و دو رکعت نماز امام زمان7 سپس فرمودند: فمن صلّیهما فکانّما صَلّی فی البیتِ العتیق، کسی در این مکان دو رکعت نماز بخواند، مانند آن است که دو رکعت نماز در کعبه خوانده است.)» النجم الثاقب 294

سؤال: آیا برای حضور در مسجد جمکران موقع خاصی سفارش شده است؟ بهترین وقت برای حضور و نماز امام زمان4 در این مسجد مقدس چه زمانی است؟

حضرت آیت الله بهجت:

به دلتان رجوع کنید که چه زمانی اقبال دارد.

حضرت آیت الله صافی گلپایگانی:

وقت خاصی که از طرف شرع مقدس رسیده باشد ندارد، ولی بطور کلی عبادت در اوقات متبرکه فضیلتش بیشتر است.

حضرت آیت الله فاضل لنکرانی:

زمان خاصی تعیین نشده است، بلی در ایام هفته شب جمعه و روز جمعه منتسب به آن حضرت است.

حضرت آیت الله مکارم شیرازی:

زمان خاصی در روایات ندیدهایم ولی بدون شک شبهای جمعه که برای دعا و عبادت تناسب بیشتری دارد بهتر است.

حضرت آیت الله تبریزی:

وقت خاصی ندارد و در شبهای جمعه یا چهارشنبه نماز به قصد رجاء مانعی ندارد.

حضرت آیت الله سیستانی:

مانند سایر مساجد است.

* * * * * * * * * *

روضه خوانی

«ای فاطمه ! فردای قیامت تمام چشمها گریان است، مگر چشمی که در مصائب حسین7 گریه کرده باشد که او خندان و شاداب به بشارت الهی و نعیم بهشتی میباشد.»

پیامبر اکرم9 بحارالانوار، 44/293، شرح شمع 41

«خدایا رحمت کن آن صیحه را که به جهت ما بلند میشود.» امام صادق7، بحار 98/52

«این مراسم عزاداری حسینی را سبک نگیرید، مراسم عاشورا و گریه بر شهیدان کربلا را به طور جدی و پیگیر انجام دهید، در این گونه مراسم گریه کنید و اشک بریزید که ما شیعیان هر چه داریم از برکت همین اشکها و گریهها داریم.» حضرت امام خمینی ;

«روضه خواندن بر شما واجب است نه مستحب و اگر کسی منبر رفت و روضه نخواند نهی از منکرش کنید و بگویید چرا روضه نخواندی؟» حضرت آیت الله گلپایگانی ;

سؤال: اینکه فرمودهاید بهتر است به جای شبیه خوانی روضه خوانی بر پا کنند روضه خوانی چیست؟ مگر همان تعزیه و شبیه خوانی روی منبر نمیباشد؟

حضرت آیت الله فاضل لنکرانی:

روضه خوانی بر منبر در اصطلاح عبارت است از: یاد دادن احکام و بیان مسائل حلال و حرام و امر به معروف و نهی از منکر و بیان مواعظ و نصایح از آیات و کلمات پیغمبر اکرم9 و ائمه معصومین : و ذکر فضائل و مناقب اهل بیت : و ذکر مصایب وارده بر آنان خصوصاً مصایب حضرت سید الشهداء7 و اصحاب بزرگوار آن حضرت، که چنین مجالسی علاوه بر ثواب عزاداری ثواب بیان احکام و مواعظ را که از اهداف عالیة آن بزرگواران بوده، نیز خواهد داشت.

سؤال: در مورد تعزیهها و روضههایی که به نام ازدواج حضرت قاسم در کربلا خوانده میشود چه میفرمایید؟

حضرت آیت الله فاضل لنکرانی

آنچه در مورد عروسی حضرت قاسم مطرح شده یا میشود صحیح نیست و اثری از این قضیه در کتب معتبره وجود ندارد. مضافاً بر اینکه حضرت قاسم به سن ازدواج نرسیده بود. بلی، در کتاب منتخب مرحوم طریحی چیزهایی که مناسب ازدواج آن حضرت است نقل شده، ولی ظاهراً این مطالب نادرست را بعد از آن مرحوم، افراد مغرض یا نادان به آن کتاب اضافه کردهاند و مرحوم طریحی برتر از آن است که این مطالب را که مناسبتی با واقعة عاشورا ندارد، در کتاب خود بنویسد. در عین حال آنچه در کتاب طریحی آمده به این نحو که بعضی در مراسم تعزیه داری و به صورت خرافی پیاده میکنند نمیباشد. (جامع المسائل 2/620 و 624)

* * * * * * * * * *

خواندن زن در مجالس عزاداری

«به گونهای هوس انگیز سخن نگویید که بیماردلان در شما طمع کنند» سورة احزاب آیه 32

سؤال: خواندن زن در مجالس عزاداری در صورتی که نامحرم صدای او را بشنود چه صورت دارد؟

حضرت آیت الله خامنه ای

اگر خوف مفسده باشد باید از آن اجتناب شود. (اجوبه الاستفتائات 1/132)

حضرت آیت الله مکارم شیرازی

جایز نیست. (استفتائات جدید 2/247)

حضرت آیت الله فاضل لنکرانی:

شنیدن صدای ایشان اگر در معرض ریبه و التذاذ نباشد حرام نیست، ولی با اینکه خداوند متعال میفرماید: فاسئلوهن من وراء حجاب، خوب است که مجالس زنانه خصوصاً در رابطه با عزاداری و مداحی اهل بیت : طوری باشد که کاملاً مراعات عفت بشود. (جامع المسائل 1/625)

حضرت آیت الله صافی گلپایگانی

روضه خوانی زنان در مجالس زنانه در صورتی که نامحرم صدای آنها را نشنود مانعی ندارد. (جامع الاحکام 2/130)

* * * * * * * * * *

حضور سخنران و مداح مرد در مجالس زنانه

سؤال: با وجود سخنرانان و مداحان برجسته میان بانوان استفاده از سخنران و مداح مرد در جلسات خانمها چه صورت دارد؟

حضرت آیت الله فاضل لنکرانی:

با رعایت کامل موازین شرعی مانعی ندارد.

حضرت آیت الله بهجت:

مراعات احکام شرعی چه در صورت استفاده از مرد و چه زن باید بشود.

حضرت آیت الله صافی گلپایگانی:

در مجلس زنانه با حفظ حدود شرعی اشکال ندارد.

حضرت آیت الله مکارم شیرازی:

با رعایت موازین شرع اشکالی ندارد.

حضرت آیت الله تبریزی:

حفظ حجاب و مصون بودن از مغرضیّت فساد مانعی ندارد.

حضرت آیت الله سیستانی:

فی حد نفسه مانعی ندارد.

* * * * * * * * * *

تماس با اسماء مبارکه ائمه بدون وضو

«ای علی کسی که من و تو و فرزندان امام تو را دوست دارد، به خاطر پاکی ولادتش خدا را شکر کند. بدرستی که ما را دوست ندارد مگر کسی که ولادتش پاکیزه است و بغض ما را ندارد مگر کسی که ولادتش ناپاک است.» پیامبر اکرم9 ، الحکم الزاهره 1/69

سؤال: تماس بدن بدون وضو با نام مبارک ائمه و حضرت زهرا : چه صورت دارد؟

حضرت آیت الله خامنه ای:

احتیاط واجب در ترک آن است.

حضرت آیت الله فاضل لنکرانی:

خلاف احتیاط است.

حضرت آیت الله مکارم شیرازی:

احتیاط واجب در ترک آن است.

حضرت آیت الله بهجت:

بنابر احتیاط واجب جایز نیست.

حضرت آیت الله تبریزی:

بنابر احتیاط بدون وضو مس نشود.

حضرت آیت الله سیستانی:

احتیاط مستحب ترک آن است.

حضرت آیت الله صافی گلپایگانی:

احتیاط واجب آن است که اسم مبارک پیامبر9 و امامان و حضرت زهرا علیهم السلام را بدون وضو، مسّ نکنند. (مسئله 325)

* * * * * * * * * *

عکسهای منسوب به ائمه علیهم السلام

«دوستی ما اهل بیت گناهان فرزندان آدم را میریزد، همانگونه که باد برگ درخت را میریزد.»

امام حسن7 ، الحکم الزاهره 2/88

سؤال: عکسهایی منسوب به ائمه معصومین علیهم السلام چاپ و منتشر میشود آیا نصب آنها در حسینیه ها و هیئات عزاداری چگونه است؟

حضرت آیت الله خامنه ای:

این کار فی نفسه از نظر شرعی اشکال ندارد، به شرط اینکه مشتمل بر اموری که از نظر عرف اهانت و بی احترامی محسوب میشود نبوده و با شأن این بزرگواران منافات نداشته باشد. (اجوبه الاستفتائات 2/38)

حضرت آیت الله صافی گلپایگانی:

بطور کلی ترک نصب آنها مناسب تر با شئون آن بزرگواران است.

حضرت آیت الله فاضل لنکرانی:

مانعی ندارد، هر چه انتساب آنها به معصومین : اعتباری ندارد.

حضرت آیت الله بهجت:

خالی از اشکال نیست.

حضرت آیت الله مکارم شیرازی:

این عکسها اصالت ندارد ولی چون منتسب به آن حضرات است نباید مورد بی احترامی قرار گیرد.

حضرت آیت الله سیستانی:

اگر مشتمل بر هتک نباشد اشکال ندارد.

حضرت آیت الله تبریزی:

اگر مقصود این است که تذکر و یادآوری آن بزرگواران باشد مانعی ندارد، ولی اگر معتقد باشد که این عکسهای واقعی ائمه علیهم السلام است این عقیده صحیح نیست و خطاست.

* * * * * * * * * *

سجده در برابر حرم ائمه علیهم السلام

«اگر آنچه را که ما امر کردیم انجام دهی و هر آنچه نهی کردیم خودداری نمایی، از شیعیان ما خواهی بود.» حضرت زهرا 3 بحار 68/155

سؤال: سجده در برابر حرم ائمه : یا خود را روی زمین کشیدن به گونهای که خون جاری شود چه صورت دارد؟

حضرت آیت الله خامنه ای:

سجده کردن در برابر حرم ائمه:، اگر به نیت شکرگذاری باشد اشکال ندارد و اگر به قصد خضوع در برابر آن ذوات مقدسه باشد، حرام است.

حضرت آیت الله تبریزی:

سجده کردن در برابر حرم اگر منظور از آن گذاشتن پیشانی بر زمین به قصد احترام امام علیه السلام باشد جایز نیست، اما اگر منظور آن گذاشتن صورت به عتبه و قبر امام علیه السلام باشد مانعی ندارد و اینکه شخص در مقابل حرم خودش را روی زمین بکشد به گونهای که خون جاری شود، جایز نیست. ائمه علیهم السلام از ما چنین کاری نخواستهاند.

حضرت آیت الله فاضل لنکرانی:

از اموری که موجب وهن مذهب میگردد باید اجتناب نمود.

حضرت آیت الله مکارم شیرازی:

جایز نیست.

حضرت آیت الله صافی گلپایگانی:

سجده برای غیر خداوند متعال جایز نیست و به سجده افتادن در اعتاب مقدّسه باید برای خدا باشد به شکرانه تشرف به زیارت مراقد مقدسه آن بزرگواران : اشکال ندارد و بوسیدن عتبه سجده نیست.

حضرت آیت الله سیستانی:

به عنوان سجده شکر خداوند مانعی ندارد.

* * * * * * * * * *

ناسزاگویی به اهل بیت:

«کسی که ما اهل بیت را مبغوض دارد، خداوند او را روز قیامت، یهودی محشور میکند ولو نماز بخواند و روزه بگیرد و گمان کند مسلمان است.» پیامبر اکرم 9، الحکم الزاهره 1/72

«کسی که در کفر دشمنان و ظالمین در حق ما شک کند، کافر است.»

امام صادق7، الحکم الزاهره 1/73

سؤال: معاشرت با کسی که به خدا و رسول 9، و ائمه : ناسزا بگوید، چه صورت دارد، آیا میتوان از غذای او استفاده کرد و آیا چنین فردی مرتد محسوب میشود؟

حضرت آیت الله سیستانی:

اگر منکر خدا یا رسالت شود مرتد و کافر و نجس است و اگر منکر نباشد ولی اظهار عداوت کند ناصبی و محکوم به کفر و نجاست است.

حضرت آیت الله صافی گلپایگانی:

شخص مذکور مرتد و نجس است و احکام مرتد بر او مترتّب است.

حضرت آیت الله مکارم شیرازی:

اگر از روی قصد و اختیار مرتکب چنین گناه بزرگی شود مرتد محسوب میگردد و رفت و آمد با چنین شخصی جایز نیست.

حضرت آیت الله بهجت:

مرتد و واجب القتل است.

حضرت آیت الله فاضل لنکرانی:

مانعی ندارد، ولی مرتد نیست هر چند حکم او قتل است.

حضرت آیت الله تبریزی:

او را نصیحت و نهی از منکر کنید، مرتد نیست.

* * * * * * * * * *

غلوّ درباره اهل بیت :

«دربارة من دو گروه هلاک شدند دوست افراطی و دشمنی که بغض دارد.»

امام علی7، الحکم الزاهره 2/140

«از غلوّ درباره ما بپرهیزید ما بندگان پروردگاریم، درباره فضایل ما هر چه میخواهید بگویید.»

امام علی7، میزان الحکمه 7/281

سؤال: برخی مداحان شعرهای نامناسب خوانده، مانند من حسین اللهی هستم یا قلّاده سگ به گردن انداخته یا صدای سگ در میآورند، وظیفه ما در برخورد با این افراد چیست؟

حضرت آیت الله صافی گلپایگانی:

اشعار مذکور خواندنشان جایز نیست و اعتقاد به مضمون آن کفر است و باید از آن جلوگیری شود و صدای سگ در آوردن کار زشتی است.

حضرت آیت الله تبریزی:

مداحی و خواندن اشعار در مجالس اهل بیت : باید طوری باشد که موجب وهن نباشد و بهانه به دست دشمنان شیعه ندهد. در مجالس اهل بیت: باید اشعاری خوانده شود که فضایل آن بزرگواران بیان شود و مصائب و مظلومیت آنها برای مردم گفته شود، ائمه : از ما نخواستهاند که خود را به صورت حیوان در آوریم، آنچه از ما خواستهاند این است که مؤمن صالح باشیم و اخلاق ما اخلاقی باشد که از آن بزرگوران رسیده است.

حضرت آیت الله مکارم شیرازی:

لازم است با زبان خوش توأم با ادب آنها را نهی از منکر کنید و اگر تأثیر نداشت مجلس را ترک نمائید.

حضرت آیت الله سیستانی:

آنها را ارشاد فرمایید.

* * * * * * * * * *

استفاده از حسینیه ها برای ورزش و امور فرهنگی

سؤال: آیا استفاده از حسینیهها که در طول سال فقط در ایام خاصی برنامه دارند، جهت ورزش و کار فرهنگی برای جذب جوانان چه صورت دارد؟

حضرت آیت الله فاضل لنکرانی:

باید در همان جهت وقف استفاده شود و کارهای فرهنگی مناسب با این جهت اشکال ندارد.

حضت آیت الله بهجت:

اگر مزاحم جهت وقف نباشد و فرهنگی باشد و جلوی احتمال مفسده هم گرفته شود مانعی ندارد.

حضرت آیت الله مکارم شیرازی:

جایز نیست، باید مکان مناسب دیگری برای این کارها در نظر گرفته شود. ولی تشکیل کلاسهای درس قرآن و عقاید و مانند آن در آنجا اشکال ندارد.

حضرت آیت الله تبریزی:

استفاده از حسینیه در اموری که با شئون حسینیه مناسبت ندارد، مثل ورزش جایز نیست و برقرار کردن کلاس قرآن و احکام و معارف دینی در حسینیه در اوقاتی که مزاحمت با حسینیه ندارد مانعی ندارد.

حضرت آیت الله سیستانی:

تبدیل حسنیه به محل دیگر جایز نیست.

* * * * * * * * * * * *

پایان قسمت اول

ادامه دارد...

موضوعات مرتبط: جزوات آموزشی ، احکام مداحی ، ،

تاريخ : سه شنبه 11 تير 1392

| 13:52 | نویسنده : محب اهل بیت |

راه وضوح بیان

ج) راه وضوح بيان

1ـ استفاده از مقايسه

نبايد اهميت توضيح را دست كم بگيريم. يكي از مهمترين مباحث در مداحي مُصَوَّر بيان كردن مطلب است. وقتي كه حواريون از عيسي بن مريم سؤال كردند چرا به مردم به كمك تمثيلات تعليم ميدهد جواب داد: «براي اينكه برخي با اينكه چشم دارند نميبينند و با اينكه گوش دارند، نميشنوند».

حضرت عيسي موضوع را با سادهترين و طبيعي ترين راه، حل ميكرد؛ يعني با تشبيه كردن شيئي كه براي مردم مجهول بود به شيئي كه مردم آن را ميشناختند .

براي اثرگذاري بيشتر بر مستمعين، تنها تكيه كردن بر محتوا و صوت خطاست. سبك و محتوا نياز به يك ضميمه دارد و بهتر است اين ضميمه مجموعهاي از تصاوير باشد. زيرا اثر تصويرها بيشتر از كلمات است. روش ايده آل عرضه كردن يك مطلب آن است كه هر يك از قسمتهاي محتوايي را با تصوير مجسم كنيم و از الفاظ وكلمات فقط به منظوروصل ومربوط كردن اين تصاوير به يكديگر استفاده نماييم.

انواع تصوير سازي

الف) كلامي

ب) تجسمي

الف) كلامي

در اين نوع تصوير سازي ، طوري مقدمات و مؤخرات مرتبط با روضه را توصيف مي نماييم و عبارات را كنار يكديگر قرار مي دهيم كه مستمع در فضاي رخ دادن واقعه قرار بگيرد. مثلا براي به تصوير كشيدن لحظه بوسيدن زير گلوي امام حسين(ع) توسط حضرت زينب(س) مي گوييم:

« امام سر را بلند كرد ، محاسن سپيدي كه با خون شهدا خضاب شده ، روي معجري قرار گرفت كه ساعاتي ديگر غارت مي شود ، زينب لبهاي خشكيده و ترك خورده را روي گلوي خشك و تفديده برادر گذاشت ، همان گلويي كه ... »

ب) تجسمي

در اين نوع تصوير سازي ، عناصري از روضه را جسميت مي بخشيم و وارد مجلس مي كنيم ، بدين طريق صحنه واقعه در ذهن مستمع مجسم مي شود.

مثلا هنگامي كه روضه تشييع حضرت زهرا(س) را ميخوانيم، ميتوانيد با تابوت تصوير سازي كنيد، و يا روضه حضرت علي اصغر را با گهواره و طفل و به تصوير كشيد.

2ـ تناسب مطلب و زمان

محتواي زياد و زمان كم: گاهي محتواي مجلس انتخابي ما طولاني و مفصل است در حاليكه زمان موجود محدود مي باشد، بعضي از ذاكريني در مراحل اوليه كسب تجربه هستند ، سعي مي كنند كل محتوا را به طريقي در زمان موجود بگنجانند. اين موضوع باعث مي شود از طرفي زمان رعايت نشود و از طرف ديگر ـ با حذف بعضي از حواشي كه براي رساندن وتأثير مطلب لازم است ـ از وضوح بيان كاسته شود و تأثير گذاري بر مستمع هم كم شود. شما بايد محتواي مجلس خود را متناسب با وقت كمي كه داريد تهيه كنيد زيرا كه «خير الكلام ما قل و دل »

3ـ تناسب مطلب و ظرفيت مستمع

گاهي زمان كافي در اختيار شما هست اما شرايط مستمع و مجلس طوري است كه طاقت دريافت محتواي حجيم و مفصل را ندارد ؛ اگر در اين شرايط با تفصيل بخوانيد، تأثيري كه بايد نخواهد داشت.

4ـ به كار بردن مناسب عبارات عربي و اصطلاحات فني و تخصصي

به كار بردن عبارات عربي و اصطلاحات تخصصي جايي كه ضرورتي ندارد باعث مي شود كه از وضوح بيان كاسته شود ، البته استفاده مناسب و به جا از عبارات عربي و ... در تأثير گذاري بر مستمع بسيار حائذ اهميت است. جملات عربي كه در روضه مورد استفاده قرار مي گيرد سه قسم است:

الف) مطالبي كه از زبان راوي در شرح ماجرا نقل شده ؛ كه ضرورتي در بيان عبارات عربي آن نيست مگر جايي كه ضرورتي باشد.

ب) مطالبي كه مفهوم از قول معصوم است اما عبارات از زبان راوي است، كه گاهي بيان عبارات عربي در تأثير بيشتر مؤثر است.

ج) مطالبي كه هم مفهوم از قول معصوم است و هم عبارات ، در اين حالت بهتر است عين عبارات همراه باترجمه بيان شود،چراكه خداوندمتعال تأثيرخاصي در بيان و عبارات معصومين(ع) قرار داده است.

5 ـ اخفا و اظهار

يكي از مباحثي كه به وضوح بيان لطمه مي زند اين است كه كلمات طوري ادا شود كه مبهم و نامفهوم به گوش برسد ، طوري كه محتواي سخن براي مستمع مشخص نشود، به اين حالت اخفا ميگوييم. البته حالت مخالف اخفا هم وجود دارد و آن اظهار است كه عبارتست از بيش از حد واضح تلفظ كردن كلمات. هر چند اظهار از وضوح بيان جلوگيري نميكند، اما در كل اثر منفي در خواندن خواهد داشت.

موضوعات مرتبط: جزوات آموزشی ، راه وضوح بیان ، ،

تاريخ : سه شنبه 11 تير 1392

| 13:12 | نویسنده : محب اهل بیت |

عوامل مؤثر در مجلس

عوامل مؤثر در مجلس

تنها سبک و محتوای مداحی نیست که بر مستمع و مداح تأثیر می گذارد، بلکه عواملی دیگر در این فرآیند مؤثر است که این عوامل عبارتند از:

1. شخصيت مداح

2. تأثير پوشش و لباس

3. اثر خوش خلقي

4. دور هم جمع كردن شنوندگان

5. بررسي جوانب مجلس

6. هنر نشستن و حفظ توازن

1ـ شخصيت مداح

یکی از مهمترین عوامل مؤثر در مجلس شخصیت مداح است .

تعریف شخصيت: شخصيت تمام وجود انسان را در بر می گیرد اعم از ظاهر و پوشش و حالت جسم، تفكر و روحیات ، اخلاق معنوي او، رغبتها و تمايلات ، تجارب و تربيت.

زماني يك مؤسسه تكنولوژي از صد نفر از بازرگانان برجسته آزمايش هوش به عمل آورد. اين آزمايشها نشان داد براي موفقيت در بازرگاني، شخصيت بيشتر از هوش مؤثر است.

اين نكته بسيار مهم نه تنها براي بازرگانان، بلكه براي معلمان و مردان شاغل و گويندگان و مداحان نيز مهم است.

بزرگي ميگويد: «در سخن گفتن با فصاحت، آنچه برنده ميشود، طرز سلوك و شخصيت است نه كلمات».

2ـ پوشش و لباس

توسط يك روانشناس درباره تأثير لباس براي افراد زيادي پرسشنامهاي فرستاده شد. همه افراد بلا استثنا پاسخ دادند كه متوجه شدهاند كه موقعي كه لباس تميز و مرتب پوشيدهاند، اثري در آنها گذاشته است كه غير قابل بيان است، ولي اثراتش قطعي و حقيقي است. تحقيقات نشان داد كه لباس مرتب و تميز در آنها اعتماد به نفس ايجاد ميكرد و بر عزت نفسشان ميافزود و احساس ميكردند درباره موفقيت و رسيدن به آن راحت تر فكر ميكنند.

ـ لباس در شنوندگان چه اثري دارد؟

پوشش مداح بایستی تمیز ، با وقار و مرتب باشد. بارها متوجه شدهايم چنانچه يك مداح لباس نامناسبي پوشيده باشد؛ مثلا شلوارش گشاد باشد و يا اينكه لباسش برازنده نباشد و يا مثلا برآمدگي لوازم داخل جيب او مشخص باشد، شنوندگان به چنين شخصيتي همان قدر احترام ميگذارند كه او خودش براي خود قائل است!‌ آيا فكر نميكنيد كه شنوندگان احساس ميكنند كه افكار اين شخص، به اندازه موي نامرتب و ظاهر او درهم و برهم است؟!

مداح هنگامي كه در مقابل شنونده قرار ميگيرد، تمام چشمها به او دوخته شده و با ذره بين تمام وجود او مورد مطالعه قرار ميگيرد. بنابراين كوچكترين عيب و بي نظمي در وضع ظاهري او مانند قله عظيمي كه در ميان يك دشت قرار گرفته باشد، جلوه گري ميكند.

قابل ذكر است كه هنگام حضور در مجالس، مرسوم است كه ذاكرين معمولا از شلوار پارچه اي و پيراهن مردانه استفاده مي نمايند و پوشيدن شلوارهاي لي و... و پيراهنهاي آستين كوتاه و... معمول نيست. البته كت و شلوار پوشش متداول ذاكرين اهل بيت(علیهم السلام) گرديده است.

3ـ خوش خلقي

خَلق یعنی صفات ظاهری مثل حالت چهره ، قد و بالا و غیره ... خلق ذاتی است.

خُلق یعنی صفات باطنی مثل سخاوت ، صقت ، شجاعت و ...خلق اکتسابی است.

بايد اين نكته را بدانيم كه حتي قبل از اينكه سخن را آغاز كنيم، محبوب و يا محكوم واقع ميشويم. انسانهای خوش خلق سریع مقبول واقع می شوند و با همین مقبولیت بسیار بر مستمع تأثیر می گذارند.

انسانهای بد اخلاق فقط در صورتیکه نابغه باشند می توانند مستمعشان را حفظ نمایند و الا پراکنده خواهند شد.

كسي كه هميشه با حالتي با مستمعين روبرو ميشود كه گويي با زبان بي زباني حكايت از آن ميكند كه از بودن در آن هيأت خشنود است و از خواندنش بهره معنوي فراوان ميبرد و گويي از ديدن مستمعين خوشحال است؛ شنوندگان ناخودآگاه با گرمي از او استقبال مي نمايند.

4ـ دور هم جمع كردن شنوندگان

گاهي پيش آمده است كه به عنوان يك مداح، براي افراد كمي كه در يك مجلس بطور پراكنده نشسته اند خوانده اید و در همان مجلس براي يك عده كه با فاصله كمي از يكديگر نشسته اند، نيز مداحي كردهاید. شنوندگان مجلس دوم در مورد همان مطالبي كه براي مخاطبان مجلس اول گفته شده است، استقبال بیشتری می نمایند و مجلس گرمتر برگزار می شود. به نظر شما چرا چنين بوده است؟

علت اصلي اين امر آن است كه نميتوان شوندگاني را كه بطور پراكنده نشستهاند به آساني تحت تأثير قرار داد. هيچ چيز به اندازه فاصلههاي زياد و فضاهاي خالي بين مستمعين، از حرارت و شور مستمعين نميكاهد.

سخنران بزرگي اظهار داشت: «مردم اغلب ميگويند: آيا فكر نميكنيد هنگامي كه به جاي سخنراني براي يك عده كم براي جمعيت بزرگي سخنراني ميكنيد بهتر و راحت تر و الهام بخش تر صحبت ميكنيد؟

من در پاسخ ميگويم: خير؛ من ميتوانم به همان خوبي كه براي 12 نفر صحبت ميكنم براي يك هزار نفر صحبت كنم. مشروط به اينكه اين دوازده نفر به دور من جمع شده باشند، بطوري كه فاصله كمي با هم داشته باشند. ولي اگر هزاران نفر با فاصله در مقابلم نشسته باشند برايم با يك اطاق خالي تفاوتي ندارد.»

يك فرد در يك اجتماع بزرگ ممكن است فرديت خود را از دست بدهد. او عضوي از جمعيت ميشود و به آساني تحت تأثير قرار ميگيرد، در حالي كه وقتي تنهاست، چنين نيست. او در جمعيت ممكن است تأثیری بپذیرد كه در صورت تنها بودن، این طور نبود.

اگر ميخواهيد براي يك عده مداحي كنيد و سخن شما در آنها تأثير گذار باشد بايد براي اين منظور فضايي به اندازه جمعيت انتخاب كنيد فقط در صورتي كه تعداد شنوندگان بسيار زياد است و دليل و ضرورتي براي آن باشد كه در جاي مرتفعي بايستيد، به چنين كاري دست بزنيد. در غير اين صورت در همان سطحي كه حضار نشستهاند قرار بگيريد و نزديك آنها بايستيد. تمام تشريفات را زير پاي بگذاريد و با شنوندگان در تماس نزديك باشيد. كاري كنيد كه صداي شما مانند يك گفتگوي خودماني باشد.

نكته1: قابل ذكر اينكه در محافلي كه مي دانيد، يا احتمال مي دهيد؛ مستمع با دعوت شما به دور هم جمع شدن ، اين كار را انجام نمي دهد ـ براي حفظ شئونات مجلس ـ بگذاريد مسئول هيأت اين دعوت را انجام دهد.

نكته2: اگر فضای مجلس گسترده است جایی کوچکتر را به واسطه پارچه کشیدن برای هیأت آماده نمایید.

5 ـ جوانب مجلس

مواردی جنبی در مجالس وجود دارد که در میزان تأثیرگذاری بر مستمع و مجلس مؤثر است، به همین جهت بایستی جوانب مجلس مورد بررسی قرار بگیرد. این جوانب عبارتند از:

الف) هوای مجلس

ب) اشياء اطراف منبر

ج) سيستم صوتي

د) محل استقرار مداح

الف) هوای مجلس

هواي مکان مجلس را سالم نگاه داريد. در موقع خواندن، اكسيژن همانقدر لازم است كه سبک و محتوا لازم است. تمام فصاحت و بلاغت و زيبايي خواندن نميتواند جمعيتي را تحت تأثير قرار دهد كه در مکان مجلس از هواي بد، دچار ناراحتي شده است. بهترین حالت هوای مجلس به شرح زیر است:

1. رطوبت نسبی

2. دمای معتدل(هوای سرد بسیار نامناسب است)

3. عدم آلودگی هوا، گرد و غبار، دود اسفند و...

4. تهویه مناسب

ب) اشياء اطراف منبر

در اطراف محل نشستن خود، از گذاشتن اشيائي که جلب توجه منفي مي کند، مثل قرار دادن پارچ و ليوان و ... روي ميز جلو و اطراف خود بپرهيزيد.

ج) سيستم صوتي

از نظر صوت، بهتر است صداي مداح بر جمع غالب باشد و خود او صدايش را كاملا بشنود. لذا براي اينكه مستمع از صداي زياد آزرده نشود، بهتر است باند اكو در جايي قرار داده شود كه صدا بيشتر از ديگران به خود مداح برسد. و نيز باندها طوري قرار داده شود كه صدا به صورت مساوي در تمام مجلس تقسيم شود. برای این کار به جای استفاده از یک یا دو باند قوی، می توان از چند باند با قدرت کمتر استفاده کرد.

خوب است مداح در بدو ورود به جلسه مکان اسقرار باندها را بررسی نماید و در صورت عدم تناسب تغییراتی را صورت دهد تا صوت به بهترین وجه در جلسه توزیع شود.

د) محل استقرار مداح

در محل استقرار مداح بهتر است كسي غير از او ديده نشود. شنوندگان نميتوانند و يا نميخواهند از نگاه كردن به اشياء متحرك خودداري كنند. مداح بايد از حركاتي مثل؛ بازي كردن با انگشتان دست، ور رفتن با دكمه لباس و در كل انجام دادن حركات عصبي و اضطراب آميز خودداري كند.

مداح بايد در صورت امكان طوري ترتيب نشستن شنوندگان را بدهد كه توجه آنها به كساني كه دير آمدهاند و در حال وارد شدن به جلسه هستند، جلب نشود.

مداح نبايد بگذارد دوستان او در كنارش قرار گيرند. زيرا ممكن است وضع و حالت نشستن خود را تغيير دهند و حواس مستمعين به سوي آنها منعطف شود.

6ـ هنر نشستن و حفظ توازن

آيا براي مداح بهتر نيست قبل از اينكه مداحي را آغاز كند روبروي شنوندگان ننشسته باشد؟ آيا بهتر نيست به عنوان تازه وارد در جايگاه قرار گيرد؟

حال اگر مجبور هستيد قبل از خواندن در مقابل مستمع حاضر باشيد بايد توجه کنيد كه چگونه در مقابل آنها قرار خواهيد گرفت.

سعي كنيد آرام بنشينيد و جسم خود را كاملا تحت كنترل قرار دهيد. اين كار باعث ميشود كه مخاطبان شما فكر كنند كه شما افكار خود را هم تحت كنترل داريد و از توازن و تعادل برخورداريد.

مجلس را با شتاب شروع نکنيد ، زيرا كه اين امر دليلي بر ناوارد بودن شما خواهد بود. ابتدا چند لحظهاي به مخاطبان خود نگاه كنيد و اگر سر و صدايي وجود دارد صبر كنيد تا آن سر و صدا از بين برود.

نکته در بحث حفظ توازن:

تنظیم فاصله میکروفون

سعي كنيد از انجام هر كاري كه تمركز مستمع را از بين ميبرد، پرهيز كنيد، مثلا وقتي ميخواهيد هنگام خواندن فاصله دهانتان را با ميكروفن تنظيم كنيد، حتي الامكان سعي كنيد سر خود را با آن تنظيم كنيد، نه اينكه پايه ميكرفون را مدام حركت دهيد، زيرا اين عمل تمركز مستمع را از بين ميبرد.

نگاه کردن به کاغذ شعر:

کاغذ شعر را طوری در دست بگیرید که برای مستمع جلب توجه منفی نکند و برای دیدن کاغذ شعر لازم نباشد سر را بالا و پایین کنید.

· ژست

حرکات چهره، دست و بدن مداح، هنگام خواندن را ژست می نامیم ، در مورد اینکه حرکات چهره ، دست وبدن مداح، هنگام خواندن چگونه بایدباشد، دیدگاههایی مطرح است که درادامه بحث به آن میپردازیم.

انواع ژست

الف) تقليدي

بعضي معتقدند مداح بايد از قبل ژست هايي را تمرين کند و هنگام خواندن آنها را مورد استفاده قرار دهد. که معمولا اينگونه ژستها به دل نمي شيند و حالتي مصنوعي پيدا مي کند.

ب) في البداهه

ج) ترکیبی:

بعضي مي گويند بهتر است بعضي از ژست هاي مناسب تمرين و ملکه شود اما در مجلس به صورت خودجوش از مداح صادر شود؛ که صحيح به نظر مي رسد.

دستهاي خود را از ياد ببريد. زيرا اگر كسي مطلب با ارزشي داشته باشد كه اظهار بدارد و آن را با ايماني سرايت بخش بگويد، به طور يقين هيچ اهميتي نخواهد داشت كه با دست و پايش چه ميكند. در نتيجه آنچه در مداحي بسيار اهميت دارد جنبههاي رواني آن است نه وضع قرار گرفتن دستها و پاها.

محلي كه ژست بايد از آن صادر شود؛ قلب شما، تبراي شما و تولاي شما نسبت به موضوع و محتواست. يگانه ژستي كه ارزش دارد همانهايي است كه خلق الساعه است و خود به خود بروز ميكند.

حالتهاي يك مداح بايد مانند لوازم شخصي او از متعلقات شخصي او باشد و چون انسانها با هم فرق دارند، ژستهاي آنها هم با هم فرق خواهد داشت، البته به شرطي كه طبيعي باشد. يك حالت را آنقدر تكرار نكنيد كه يكنواخت و ملال آور گردد.

هنگام تمرين، خود را مجبور كنيد كه به ژستهاي معيني توسل جوييد تا حالتهاي مزبور در موقع مجلس، خود به خود بدون اينكه شما بخواهيد ظاهر شوند.

نکته: به ظاهر و حالات چهره و دست و بدن خود در هنگام خواندن توجه داشته باشيد و از حركات اضافي، مثل حركت بيش از حد سر و يا حركات ناموزون دست و بدن بپرهيزيد. تغييراتي كه روي شمايل و صورتتان ايجاد ميشود يك جزء و آن هم يك جزء حقيقي از مطالبي است كه بيان ميكنيد. گاهي اين تغييرات پر معناتر از الفاظي است كه به زبان ميآوريد. براي اصلاح حالات نامناسب چهره و جلوگيري از جلب توجه منفي آن ، گاهي جلوي آيينه بخوانيد و حالت صورت خود را مورد بررسي قرار دهيد. و یا فیلم خواندتان را با توجه به حالات چهره بررسی نمایید.

موضوعات مرتبط: جزوات آموزشی ، عوامل مؤثر بر مجلس ، ،

تاريخ : سه شنبه 11 تير 1392

| 13:9 | نویسنده : محب اهل بیت |

حفظ و حافظه

حفظ و حافظه

مقدمه

نيروي حافظه در مداحی نقش مهمي دارد، زيرا مداح توانا كسي است كه با تكيه بر حافظه و مطالعات قبلي و طراحي مجلس بخواند. كسي كه محفوظات مناسب و لازم را نداشته باشد نمي تواند بر مقتضاي حال بخواند در نتیجه در فن مجلسداری موفق نخواهد بود. لذا در اين بخش در مورد حافظه مباحثي را مطرح ميكنيم.

1ـ بهداشت حافظه

مواظبت و نگهداری از حافظه به بهداشت تعبیر می نماییم.

هنگام كارها و فعاليتهاي ذهني براي سلامت و جلوگيري از ضعف در حافظه بايد موارد زير را بطور كامل رعايت كنيم؛

الف) تغذيه مناسب:

ذهن آدمي مانند ديگر اعضاي بدن براي فعاليتهاي روزانه خود به مواد غذايي و اكسيژن كافي نيازمند است. كلسيم، فسفر و منيزيم سه عنصر اصلي براي حافظه ميباشد و نيز ويتامينهاي گروه «ب» محاسبات و فعاليتهاي ذهني را آسانتر ميكنند.

مواد خوراکی مؤثر در تقویت حافظه

جوانه گندم (سمنو)، لبنيات، جگر سياه، بادام، گردو، فندق، سبزيجات، تخم مرغ .

نکته1: در فعاليتهاي شديد ذهني بايد از مصرف زياد قند و چربي بپرهيزيد و حتي الامكان از غذاهاي داراي پروتئين مانند تخم مرغ، گوشت، جگر سياه و ماهي استفاده كنيد.

نکته2: بطور كلي در نظر داشته باشيد كه پرخوري و معده سنگين، فعاليتهاي ذهني را سست و محدود ميكند.

ب) عدم استفاده از دخانيات و مواد مخدر

استفاده از دخانيات(سيگار ، قليان و...) عمل طبيعي سيستم عصبي و حافظه را مختل كرده و اثرات منفی دائمي بر روي حافظه ميگذارد و موجب خستگي زود رس جسم و روان ميشود.

ج) استراحت

براي بهتر به خاطر سپردن و بهتر به ياد آوردن تمركز حواس ضروري است. تقريبا غير ممكن است كه شما در حالت خستگي بتوانيد تمركز حواس داشته باشيد. به طور كلي قبل و بعد از كارهاي ذهني بايد مدتي استراحت كرد و نفس عميق كشيد.

البته منظور ما از استراحت عبارتست از عدم انجام فعاليتهاي ذهني براي مدتي كوتاه.

جمله قصار: اثر تنفس صحيح ـ براي حافظه ـ از هر ماده مغذّي مفيدي بيشتر است.

روش تنفس عمیق برای استراحت

در هنگام استراحت سعي كنيد چندين بار تنفس عميق داشته باشيد. تنفس عميق به صورت صحيح به روش زير ميباشد:

تنفس عمیق طی سه مرحله صورت می گیرد:

1. انجام عمل دم به مدت سه ثانیه

2. حبس کردن نفس داخل ریه به مدت نه ثانیه

3. انجام عمل بازدم به مدت شش ثانیه

سه برابر مدت عمل دم (كشيدن نفس به داخل ريهها) هوا را تخليه كنيد. مثلا اگر عمل دم سه ثانيه طول بكشد سه برابر اين مدت يعني نه ثانيه هوا را در داخل ريهها حبس كنيد و سپس دو برابر زمان اوليه يعني شش ثانيه هوا را تدريجا از ريهها خارج كنيد.

ممكن است تنفس عميق ابتدا مشكل باشد، ولي به مرور زمان آثار معجزه آساي آن را خواهيد ديد.

د) اعتماد به حافظه:

این بحث مربوط به بهداشت روانی حافظه می باشد . اساسي ترين عامل حفظ کردن و يادآوري مطالب حفظ شده، اعتماد به حافظه است. وقتي شما حافظه خود را ضعيف ميدانيد به خود تلقين كردهايد كه همه چيز را فراموش كنيد.

نكته: "برنامه ريزي عصبي كلامي"

امروزه بعضي از روانشناسان بر روي نظريهاي به نام «برنامه ريزي عصبي كلامي» تأكيد دارند. طبق اين نظريه آنچه را كه ما به زبان ميآوريم. همان را به اعصاب خود فرمان ميدهيم.

يعني وقتي شخص ميگويد:«حافظه من ضعيف است» و يا «هر چه ميخوانم نميفهمم» در حقیقت به مغز خود فرمان ميدهد كه همه چيز را فراموش كند و ...

از طرف ديگر اگر به حافظه اعتماد كنيد، حافظه خود را مجبور ميكنيد كه همه چيز را به خاطر داشته باشد. حافظه را تحقير نكنيد، بلكه آن را تقويت كرده و به اطاعت واداريد.

2ـ روشهاي يادسپاري(حفظ کردن)

الف) تأثير

آيا تاكنون پيش آمده است كه نام و ويژگيهاي يك ميوه مانند سيب را فراموش كنيد؟ نام يك دستگاه يا يك كلمه علمي را چطور؟

وقتي شما چيزي را لمس ميكنيد، احساسي از اين لمس كردن در شما به وجود آمده است؛ و همچنين هنگامي كه رنگ يك چيز را ميبينيد و يا صدايي را ميشنويد، بنابراين خصوصيات مختلف، مثل؛ رنگ، شكل،‌مزه، بو، نام و هر يك، نقاط مختلفي از حافظه را اشغال ميكند. بدين معني كه خصوصيات مختلف جسمي مانند سيب، نقاط مختلفي از حافظه را اشغال ميكند. بدين معني كه خصوصيات مختلف سيب در نقاط مختلف حافظه اثر گذاشته و در نتيجه بهتر در خاطر باقي ميماند، ولي در مورد كلمات اين طور نيست، به طور مثال يك نام علمي فقط در يك يا دو نقطه از ذهن اثر ميگذارد و در نتيجه تأثير آن بر روي حافظه كمتر است.

مطابق اصل تأثير هر قدر تأثير موضوعي بر بخشهای مختلف حافظه و مغز بيشتر باشد، بهتر به ياد خواهد ماند. پس برای حفظ کردن یک مطلب؛ با خواندن ، شنیدن ، گفتن ، نوشتن و به تصویر کشیدن آن، ماندگاری و یادسپاری آن را فراهم سازید.

با توجه به مطالب ذكر شده، شما ميتوانيد براي بهتر به خاطر سپردن موضوعات و اشعار مورد نظر، تأثير آنها را در ذهن بيشتر كنيد. مثلا سعي كنيد موضوع را مجسم كنيد و در ذهنتان به تصوير بکشيد تا محتواي مورد نظرتان در چند نقطه از ذهنتان تأثير بگذارد و بدين طريق حفظ و به يادسپاري آن کامل و دقيق صورت بگيرد.

ب) تداعي «ضبط زنجيرهاي مطالب در حافظه»

قبل از توضيح روش تداعي، ذكر اين نكته ضروري ميباشد كه مطالب در حافظه به طور زنجيرهاي يا شبكهاي ثبت و ضبط ميشوند. يعني به ياد آوردن كلمه يا مطلبي موجب به ياد آوردن كلمه یا مطلبی ديگر ميشود.

در روش تداعي به اين صورت عمل ميكنيم؛

كلمات و مطالب را به هم ربط داده و در ذهن مجسم ميكنيم. و وقتي كلمه و مطلب اول را به ياد آورديم، كلمات و مطالب ديگر سلسله وار به خاطرمان خواهند آمد. اين حالت «ضبط زنجيرهاي مطالب در حافظه» ميباشد.

اين روش در ابتدا اگرچه وقت گير است اما با چند بار تمرين ميتوانيد در يك لحظه ارتباط دو كلمه را در ذهن تجسم كرده و به خاطر بسپاريد. در هنگام تداعي لازم نيست ارتباطها را با زبان تكرار كنيد، بلكه به طور سريع آنها را مجسم نماييد.

ج) تكرار

یکی از روشهای حفظ کردن مطالب روش تكرار است. در این روش با تکرار ، مطلب را آموخته و یا به خاطر می سپاریم.

نکته1: مطلبي را كه فقط با تكرار کردن به خاطر سپرده باشيم زودتر از ياد خواهيم برد.

نکته2: ميتوان با تكرار مطلب حفظ شده در زمانهاي مختلف و با فاصله مناسب، تأثير مطلب و مدت نگهداري آن را در حافظه افزايش دهيم.

روانشناسي به نام ژوست، ثابت كرده است كه اگر متني شش بار پي در پي خوانده شود، ميزان حفظ مطالب بسيار كمتر از آن است كه همان مطلب شش بار با فاصلههاي زماني خوانده شود.

بهترین فاصله زمانی بین هربار تکرار مطلب

فاصله زماني مناسب بين هر بار خواندن از ده دقيقه تا شانزده ساعت ميباشد. لذا تكرار مطالب در فاصله کمتر از ده دقيقه و بیشتر از شانزده ساعت موجب فراموشي بخشي از مطالب ميشود.

عمل مرور را در زمانهاي مختلف انجام دهيد زيرا كه مرور تأثير مطالب در حافظه را بيشتر ميكند.

نكات مهم در حفظ و حافظه

1) از فشار آوردن به حافظه و متراكم كردن ساعات يادگيري جداً خودداري نماييد و هنگام فعاليتهاي ذهني بين هر سي الي چهل دقيقه ، به مدت پنج دقيقه استراحت كنيد و تنفس عميق داشته باشيد.

2) در هنگام مطالعه چند موضوع يا كتاب، بين موضوعات مشابه تداخل و بي نظمي ايجاد ميشود ولذا اگر بعد از مطالعه در مورد يك موضوع، در مورد موضوع ديگري مطالعه كنيد به حافظه زياد فشار نخواهد آمد و آموختههاي شما آسيب نخواهد ديد.

3) ميزان فراموشي حافظه در خواب به مراتب كمتر از بيداري است، بنابراين بعد از آموختن مطالب دشوار، مدتي استراحت مطلوب داشته باشيد.

4) در تقويت حافظه و حفظ مطالب علاقه نقش مهمي را ايفا ميكند، فلذا مطالب مورد علاقه تان را برای حفظ انتخاب کنید اگر به موضوع و مطلبي علاقه شديدي داشته باشيد، در به خاطر سپردن آن مشكلي نخواهيد داشت.

5) در به خاطر سپاري، عمل گزينش مطالب را انجام دهيد. يعني سعي در حفظ كردن و يادگيري همه مطالب نداشته باشيد، بلكه فقط مطالب مورد نياز و مهم را به خاطر بسپاريد.

6) در هنگام خستگي و بي حوصلگي از كارهاي ذهني و مطالعه بپرهيزيد، زيرا كه خستگي موجب كم شدن دقت ميگردد.

7) درهنگام شروع مطالعه و حفظ کردن هرگز به سختی و خسته کننده بودن مطالب مورد مطالعه فکر نکنید.

8) به خود تلقين كنيد كه می توانید هرمطلبي را خوب فرا بگيريد و یا حفظ کنید ، زيرا واقعا قادر به انجام اين كار هستيد.

3ـ تمركز حواس و دقت

· تمركز حواس

شرط اول يادگيري، تمركز حواس است.

عوامل مؤثر در تمرکز حواس :

رعايت موارد زير در افزايش تمركز حواس ضروري و مهم است؛

الف) علاقه

داشتن علاقه به كاري كه انجام ميدهيد، از شرايط اصلي ايجاد تمركز حواس است. با توجه بهارزش و اهميت محتوايي كه در حال يادگيري آن هستيد مي توانيد علاقه خود را به آن افزايش دهيد و بين مطالب و محتويات هم سطح، آنهايي را براي يادگيري انتخاب كنيد كه به آنها علاقه بيشتري داريد.

ب) مشخص بودن هدف

مشخص بودن هدف و اينكه براي چه به يادگيري موضوع مورد نظر مي پردازيد ، از هجوم تفكرات گوناگون در هنگام یادگیری و فعاليتهاي ذهني جلوگيري ميكند و تمركز حواس را بالا ميبرد.

ج) شرايط عمومي مناسب

رعايت هر يك از اصول مطالعه در تمركز حواس تأثير بسزايي دارد. تلقین مثبت، رعايت مكان مناسب براي یادگیری، برنامه ريزي روزانه ، استراحت كافي، اعتماد به نفس، عدم اضطراب هر يك به نحوي در تمركز حواس مؤثرند.

· دقت

دقت یعنی باریک بینی

فایده و اهمیت دقت: از عوامل بسيار مهم در يادگيري ، دقت مي باشد ؛ اگر هنگام يادگيري دقت به خرج دهيم علاوه براينكه مطالب را بهتر و كاملتر به خاطر مي سپاريم، در زمان و وقت هم صرفه جويي مي شود ، چراكه بسياري از برگشتهاي به مطالب قبل ، به خاطر عدم دقت كافي هنگام يادگيري است.

تمرين براي افزايش دقت

1) صداي الگوي آموزشي را زياد كرده و صداي آن را تدريجا كاهش دهيد و رفته رفته صدا را ضعيف تر و ضعيف تر كنيد. در حين آهسته كردن صدا با دقت كامل به آن گوش دهيد. اين تمرين در افزايش دقت مؤثر است.

2) هنگام شب وقبل ازخواب، فعاليتهاي روزگذشته را با تجسم كامل در 5 الي10 دقيقه به یاد بیاورید.

4ـ يادگيري و يادسپاري

ما سه نوع حافظه داریم: کوتاه مدت، بلند مدت و ناخودآگاه؛ مطالبی که می آموزیم، ابتدا وارد حافظه کوتاه مدت ما می شوند و در صورت استفاده از روشهای یادسپاری، وارد حافظه بلند مدت ما خواهند شد، در غیر این صورت و در صورت عدم به یادسپاری، مطالب وارد حافظه ناخودآگاه ما می شوند.

دو نوع كيفيت براي به خاطر سپردن مطالب در حافظه وجود دارد:

الف) به خاطر سپردن و ضبط مطالب در حافظه كوتاه مدت.

ب) حفظ و ضبط مطالب در حافظه بلند مدت.

مرور: مرور مهمترین راه انتقال مطالب از حافظه کوتاه مدت به حافظه بلند مدت است. مطالب ابتدا در حافظه کوتاه مدت ذخیره می شوند و پس از 24 ساعت 80 درصد آن وارد حافظه نا خودآگاه می شود ما باید با رعایت الگوهای یادآوری این مطالب را وارد حافظه بلند مدت نماییم تا هم میزان مطالب حفظ شده افزایش یابد و هم زمان ماندگاری آن.

شما معمولا در يادگيري از ضبط مطالب در حافظه كوتاه مدت استفاده ميكنيد، بدين صورت كه پس از خواندن، مطالب را فقط براي مدت زمان محدودي به ياد خواهيد داشت و پس از مدتي 90% مطالب را فراموش خواهيد كرد.

اين روش مطالعه و یادگیری نه تنها مناسب نيست، بلكه كمتر ارزشي ندارد. چرا كه خواندن، صرفا براي يادگيري است و اگر قرار باشد آنچه را كه خواندهايد فراموش كنيد، بيهوده وقت خودتان را تلف كردهايد.

استفاده از الگوهاي يادگيري و خلاصه نويسي و رعايت مراحل مختلف يادگيري، اين امكان را به ما ميدهد كه مطالب را در حافظه بلند مدت ذخيره كرده و به مدت طولاني آن مطالب را به ياد داشته باشيم.

الگوي يادآوري:

هر يك از شما براي مطالعه و یادگیری روش خاصي داريد. بعضي از شما زير سطرهاي كتاب را خط ميكشيد، برخي از شما ترجيح ميدهيد كه مطالب مهم كتاب را خارج كرده و در جاي ديگري بنويسيد، و ...

بايد به اين نكته توجه داشته باشيد كه مغز اساسا با مفهوم كل جملهها و متنها سر و كار دارد نه با تك تك كلمهها. خلاصه نويسي در هنگام يادگيري يكي از بهترين روشهاي حفظ و نگهداري مطالب براي مدتي طولاني ميباشد.

ابتدا كل مطلب را بفهميد و سپس كلمات و مطالب كليدي را برداشت نماييد. در هنگام يادداشت برداري از جمله نويسي بپرهيزيد و حتي الامكان چكيده و عصاره متن را به صورت كلمات مهم يادداشت نماييد. چرا كه در هنگام يادداشت برداري، جستجوي كلمات كليدي از متن، موجب فعاليت مغز و پويايي آن ميشود و در نهايت مطلب بهتر به خاطر سپرده ميشود.

مراحل خلاصه نویسی

1ـ يادداشت برداري

در این مرحله نكات کلیدی و محوری به صورت اصلي و فرعي در نمودار درختی نوشته ميشوند.

2ـ بازنگري و تكميل

در این مرحله الگوي يادآوري(مطلب یادداشت شده) را بررسي كنيد و اگر نياز به تكميل و مرتب كردن داشت، با استفاده از متن، آن را تكميل و مرتب نماييد.

3ـ مرور

اگر مطالب ياد گرفته شده در زمانهای مشخصي مرور شوند، اين كار باعث جلوگيري از فراموش شدن آنها خواهد شد. در هنگام مرور مطالب درسي لازم نيست كل مطلب را دوباره بخوانيد، بلكه خواندن خلاصه و الگوي آن درس كافي بوده و موجب حفظ مطالب در حافظه بلند مدت شده و فراموش نميشود.

مراحل مرور

بيش از 80% مطالب خوانده شده بعد از 24 ساعت فراموش ميشوند. مراحل مرور در زمانهاي مختلف كه مانع فراموشي ميشوند عبارتند از:

الف) مرور بلافاصله

به خاطر داشته باشيد كه فهميدن مطلبي دليل بر ياد سپردن و يادآوري آن نيست. شما فقط وقتي ميتوانيد مطلبي را به ياد آوريد كه پس از فهميدن، آن را به حافظه سپرده باشيد.

این مرحله در پایان روز یادگیری صورت می گیرد. و نيز در هنگام شب قبل از خواب به مدت كوتاهي (5 الي 10 دقيقه به ازاي هر يك ساعت مطالعه) الگوها را مرور نموده يا از ذهن بگذرانيد.

ب) مرور روز بعد

این مرحله در روز بعد از یادگیری قبل از شروع یادگیری مطالب جدید صورت می گیرد. هر روز ابتدا خلاصه مطالب روز قبل را مرور نموده و بعد به یادگیری مطالب جدید بپردازيد. مرور در يادگيري معجزه خواهد كرد. مرحله دوم مرور ميزان ياد سپاري مطالب را تقريبا 7 الي 10 روز ثابت نگه ميدارد و بعد از اين مدت در صورت مرور نكردن، آموختههاي شما رو به فراموشي خواهند رفت.

ج) مرور يك هفته بعد

يك هفته بعد سومين مرور را انجام دهيد. مرور مرحله سوم آموختههاي شما را تقريبا براي يك ماه حفظ ميكند. در نهایت با تداوم مرور مطالب ملکه ذهن می شود و در حافظه رسوخ پیدا می کند. البته زمان مورد نیاز برای ملکه شدن در افراد متفاوت است. مرور را جزء برنامه روزانه خود قرار دهيد، چرا كه از شما نميپرسند چقدر كتاب خواندهايد بلكه از شما اطلاعات بيشتر مي خواهند.

موضوعات مرتبط: جزوات آموزشی ، حفظ و حافظه ، ،

تاريخ : یک شنبه 9 تير 1392

| 2:1 | نویسنده : محب اهل بیت |

اعتماد به نفس

اعتماد به نفس

یکی از مهمترین عوامل موفقیت و تأثیرگذاری در مداحی اعتماد به نفس می باشد. که باعث می شود توانایی حقیقی مداح بروز پیدا کند.

برخي افراد قبل از آغاز مجلس احساس اضطراب ميكنند، ولي پس از چند لحظه خواندن كنترل خود را به دست ميآوردند و اين حالت از بين ميرود.

مهمترین عامل بازدارنده اعتماد به نفس

انسان در موضوع اعتماد به نفس سه حالت ممکن است داشته باشد:

الف) خود را بیشتر از چیزی که هست بداند که این حالت افراطی است و خود بزرگ بینی نام دارد.

ب) خود را کمتر از چیزی که هست بداند که این حالت تفریطی است و خود کم بینی نام دارد. این حالت مهمترین عامل بازدارنده در اعتماد به نفس ميباشد.

ج) خود را چیزی که هست بداند که این حالت تعادل و همان اعتماد به نفس است .

پس اولين گام براي رسيدن به اعتماد به نفس از بين بردن حس خود كم بيني است به واسطه دفع عوامل ايجاد كننده آن .

نکته: برای اینکه دچار افراط و تفریط در اعتماد به نفس نشوید بایستی تحت نظر اساتید فن قرار بگیرید.

عوامل ايجاد كننده احساس خود كم بيني

در این عوامل تلقین نقش اساسی دارد که عبارتند از:

1. بي اعتمادي به لياقت و توانایی خود: تلقین و واقع نگری و حرف شنوی از اساتید این عامل را مرتفع می نماید. عدم توجه به حرفهای غیر کارشناسی دیگران راجع به تواناییهای فردی.

2. بدبيني : انسانهای بدبین اعتماد به نفسشان ضعیف است و با تداوم بدبینی روز به روز این ضعف ریشه دار تر می شود ، پس برای اصلاح این عامل باید با آن مبارزه نماییم بدین طریق که هنگام پیش آمدن موارد بدبینی به خودمان برداشت خوش بینانه را القاء نماییم.

3. نا اميدي : ناامیدی تا حدی ریشه در اعتقادات و تا حدی در تلقین دارد ، باید با توجه به نصوص دینی ریشه اعتقادی امید را در وجودمان مستحکم نماییم و با تلقین مثبت امید به آینده و توفیق را به خود القا کنیم.

نکته: کسانی که نزد اساتید زانوی شاگردی می زنند کمتر در اعتماد به نفس دچار افراط (خود بزرگ بینی) و تفریط(خود کم بینی) می شوند و معمولا حالتی متعادل دارند.

راههاي تقویت اعتماد به نفس

براي دفع عوامل ايجاد كننده احساس خود كم بيني و كسب اعتماد به نفس به موارد زير توجه كنيد.

1. تسلط برخود

2. مشخص كردن موضوعِ خواندن و اطراف آن و طبقه بندي مطالب

3. تدارك و آمادگي

4. تلقين

5. تمرين

1ـ تسلط برخود

تسلط بر خود یعنی کنترل رفتار و كردار ، و اینکه بدون فكر سخن نگوييم ، به هر چيزي گوش ندهيم ، هر چيزي را نگاه نكنيم و... .

علم اخلاق مهمترین علم دستیابی به تسلط بر خود است. که این همان نتیجه اخلاق اسلامی است و ما به میزان تسلط بر خود اعتماد به نفس خواهیم داشت.

تسلط بر خود يك توانايي مادر زادي نيست و هر كسي ميتواند ـ با مراقبه و محاسبه ـ آن را به دست آورد. بايد سعي كنيم رفتار و كردارمان در اختيار ما باشد نه اينكه ما در اختيار آن باشيم تا ما را با خود به هر جايي كه ميخواهد ببرد.

2ـ مشخص كردن موضوع و اطراف آن و طبقه بندي مطالب

نبايد در موقع روبرو شدن با مستمع تصميم بگيريد كه چه شعر و روضه اي و با چه سبكي بخوانيد ، مگر اينكه قبلا در مورد محتوا و سبك مورد نظر خود فكر كرده و برنامه کلی خواندن خود را از پيش طراحي كرده باشيد .

بر مقتضای حال خواندن این نیست که فی البداهه در مجلس ، محتوا و سبکمان را انتخاب کنیم بلکه می توان از قبل با بررسی و پرس و جو و تحقیق راجع به مجلس ، مقتضیات آن را در نظر گرفت و محتوا و سبک مناسب را از قبل مشخص نماییم. این کار اعتماد به نفس مداح را بالا می برد.

از قول پيرمردي نقل است كه مي گفت: «حرف نزنيد مگر اينكه اطمينان پيدا كنيد حرفي براي زدن داريد و عينا بدانيد كه قصد داريد چه بگوييد.»

· طراحي

طراحي مجلس آن است كه محتوا و سبک مرتبط با يكديگر منظم گردند.

بنابراين منظور از طراحي، تنظيم و تقسيم بندي اطلاعات است و مهمترين چيز در آن دانستن ارتباط موضوعات، اشعار و به طور كلي مفاهيم مورد نظر است.

بايد بدانيم كه وقتي دانش يك شخص نامنظم باشد، هر چه علمش بيشتر شود، آشفتگي فكرش هم بيشتر خواهد گرديد. هيچ انسان عاقلي بدون در دست داشتن نوعي طرح شروع به بناي خانه نميكند. خواندن نوعي مسافرت است كه با رسيدن به هدفي توأم مي باشد و لذا بايد داراي نقشه باشد، شخصي كه از هيچ كجا شروع ميكند در پايان هم به هيچ كجا نميرسد.

· اهمیت طراحي و طبقه بندی

اگر مداح ، محتوا و سبک مجلسش را با طراحی دقیق طبقه بندي كند، دو فایده دارد :

الف) بیشترین تأثیر بر مستمع .

ب) ماندگارترین تأثیر .

مستمع ميتواند به راحتي تصوير درستي از چهارچوب مداحي او در ذهن خود داشته باشد. به علاوه چون سخن مداح همچون بنايي زيبا ، داراي طرح و برنامه قبلي بوده است،‌ در ذهن مستمع براي مدت بيشتري ميماند.

· تأثیر طراحی

بیان مطالب با طراحی و طبقه بندی مناسب دو تأثیر دارد :

الف) عدم فراموشي مطالب حین خواندن

ب) مصونیت از لغزشهاي کلامی(تپق)

· مراحل طراحی و طبقه بندی

الف) تهیه فهرست مطالب : براي تنظيم مداحي در مرحله اول بايد اول فهرست عناوین مطالبي را كه بايد بگويید پشت سر هم یادداشت نمایید.

ب) طبقه بندی عناوین با توجه به اولویتها و ارتباط بین مطالب : در مرحله دوم عناوین مطالب را به روش مناسبي پشت سر هم قرار دهید تا استخوان بندي مجلس درست شود. البته باید به اولویت بندی و ارتباط بین مطالب توجه شود.

ج) ثبت مطالب طبقه بندی شده : در این مرحله کل محتوای مجلس به صورت مبسوط تحت عناوین طبقه بندی شده پشت سر هم نوشته می شود.

د) تصحیح : در این مرحله یک بار کل مطالب ثبت شده خوانده می شود و مطالب اضافه حذف و مطالب مورد نیاز اضافه می شود و بعد پاكنويس صورت می گیرد .

ه) مرور با فاصله مشخص محتوای تهیه شده: بهتر است بین ثبت مطالب و مرحله تصحیح از جهت زمانی مقداری فاصله باشد.

نکته: در مراحل عالي مداحي به قدري تبحر ، تجربه و محفوظات فرد بالا مي رود كه في البداهه با توجه به شرايط بهترين محتوا و سبک مناسب مجلس را انتخاب و با طراحی اجرا مي نمايد.

ناگفته نماند كه در اين مرحله نيز اساتيد با تبحري كه دارند در همان مجلس اطراف موضوع را مشخص نموده و آن را پس از طراحي و طبقه بندي ارائه مي نمايند.

3ـ تدارك و آمادگي

مداح بايد بخوبي بداند كه چه ميخواهد بخواند. و از قبل برای مجلس آماده شود .اشتباه بزرگي كه اغلب مرتكب ميشوند، سهل انگاري در تهيه متن مجلس است. چگونه اينگونه افراد فكر ميكنند بدون تسلط کامل بر سبک و محتوا ميتوانند بر ترس خود غلبه كنند.

· روش تهیه متن مجلس

1. تهیه مطالب مرتبط با موضوع

2. مرور و ارزیابی مطالب

3. طبقه بندی مطالب

4. یادداشت مطالب و بررسی نهایی

براي تهيه متن مجلس ، ابتدا بايد مطالب مرتبط در موضوع مورد نظر را به دست بياوريد ، آن مطالب را مرور كرده و ارزيابي نماييد ، سپس متن مجلس خود را از بين بهترين و مؤثرترين مطالب يادداشت کنيد در پايان متن را با بررسي نهايي به صورتي که بيانش سليس و فصيح شود باز نويسي کنيد.

· راه صحيح تهیه محتوای مؤثر:

آماده شدن يعني چه؟ يکي از راه هايي که معمولا ذاکرين براي تهيه متن مجلس به کار مي برند ، استفاده از کتابهاي شعر ، روضه ، تاريخ ، برنامه هاي اجرا شده توسط مداحان معروف ، اساتيد و... مي باشد؛ اما اگر ذاکري بتواند زواياي مختلف يک موضوع را ببيند و به يک زاويه اي دست يابد که ديگران تا کنون بدان نپرداخته اند ؛ با این نوع تهیه محتوا بسيار مي تواند تأثير گذارتر بخواند.

مثال : روضه حضرت علی اکبر و اینکه چرا امام فرمود جوانان بنی هاشم بیایند.

روضه علت نیاوردن عباس به خیمه : احتمال حمله دشمن به خیام.

در حقيقت رمز تفاوت برخي از اختران آسمان ذاکري اهل بيت(ع) نسبت به ديگران همين ديدن زوايايي است که ديگران بدان نپرداخته اند.

اين كار زياد دشوار نيست، فقط احتياج به كمي تمركز و داشتن هدف در تفكر است. درباره متن مجلس و مناسبتي كه ميخواهيد درباره آن بخوانيد، بينديشيد تا حدي كه پخته و تأثيرگذار شود. نتيجه اين كار آن است كه تعداد زيادي نکته و زاويه جديد ، به دست خواهيد آورد.

زاويه هاي جديدي را كه به دست آوردهايد، در يك جا جمع كنيد. اين کار باعث ميشود قوه خلاقه ذهن شما تقويت گردد.

· سازماندهي اطلاعات

يکي از مسائلي که در تدارک و آمادگي براي مجلس، به شما بسيار کمک مي کند ، سازماندهي اطلاعات است. براي اين کار موارد زیر را رعایت نمایید:

الف) طبقه بندی موضوعی اطلاعات :

عنوان موضوعات مورد استفاده تان را روي پاکتهاي مختلف بنويسيد ویا در رایانه پوشه های مختلفی را با نام موضوعات مورد استفاده تان نامگذاری نمایید و مطالب مرتبط به هر موضوع را در پاکت یا پوشه مربوطه قرار دهيد .

ب) ثبت مطالب مرتبط در همه شرایط :

هميشه دفترچه اي با خود داشته باشيد و چنانچه مطلبي را شنيديد و يا به ذهنتان رسيد كه به موضوعات مورد نيازتان مربوط بود، فورا روي يك قطعه كاغذ يادداشت نموده و بعد در پاكت یا پوشه های های مربوطه قرار دهيد.

نويسندهاي ميگويد: «من گاهي در نيمه شب از بستر خواب برخاستهام تا انديشههاي خود را يادداشت نمايم ، از ترس آنكه مبادا مطالب را قبل از بامداد از ياد ببرم »

نکات حائذ اهمیت در تدارک و آمادگی

· 1ـ نباید به متن انتخابی دیدگاه وحی منزلی داشت

سعي كنيد كه از ابتلا به اين اشتباه كه بعضي دچار آن ميشوند، پرهيز كنيد و آن اين است كه مطالبي را از قبل آماده مي کنند و گويا بايد همه آن را حتما بخوانند در حاليکه متن انتخابي شما بايد داراي انعطاف باشد و به تناسب مجلس کم و زياد و یا جابه جا شود .

بزرگي ميگويد: «من اغلب يك ميليون نوع گياه به عمل آوردهام تا از بين آنها يكي دو نوع فوق العاده انتخاب كنم» يك مجلس كارآمد بايد به طريق فوق الذكر تهيه شود يعني صدها مطلب جمع كنيد و بهترينهاي آن را انتخاب كنيد و براي مستمع بيان كنيد.

· 2ـ افشاي يک راز : تأثیر اشراف بر معلومات زیاد

اگر شما به معلومات زيادي اشراف داشته باشيد ـ اگرچه از تمام معلومات خود هم استفاده نکنيد ـ و از بين آنها مطالبي را بر مقتضاي حال انتخاب كنيد، در اين صورت شما بيش از کسي که همان مطالب را مي خواند ولي معلومات شما را ندارد ، بر مستمع تأثير مي گذاريد.

· 3ـ بررسی مجلس ضبط شده تمرینی ، قبل از خواندن رسمی

خواندن و ضبط كردن صدا و سپس گوش دادن به آن ـ قبل از مجلس ـ در رفع اشكالات احتمالي بسيار مفيد است. البته توصيه مي کنيم کلا مجالسي را که مي خوانيد ضبط کنيد و پس از مجلس به آن گوش دهيد؛ اين کار تا حد زيادي به پيشرفت شما کمک مي کند.

· 4ـ آيا موقع خواندن بايد از يادداشتها استفاده كنيم؟

نحوه صحیح استفاده از یادداشت:

خواندن از حفظ تأثیر گذاری را به حداکثر رسانده و اعتماد به نفس را بالاتر می برد اما از باب احتیاط ، بهتر است يادداشت مطالبتان در موقعي كه با مستمعان خود روبرو هستيد در جيبتان باشد، تا در موقع ضرورت از آن استفاده كنید.

اگر مجبوريد از يادداشتها استفاده كنيد، آنها را به طور مختصر و فشرده با حروف درشت بنويسيد و طوري در دست بگيريد که جلب توجه منفي نکند.

· 5 ـ از گنجاندن مطالب زياد در يك مجلس كوتاه بپرهيزيد.

4ـ تلقين

یکی از عواملی که در اعتماد به نفس و رفع خودکم بینی و عوامل مؤثر بر آن بسیار تأثیر گذار است تلقین می باشد . یعنی هر قدر هم كه از داخل، قلبتان تند بزند و احساس ناراحتي كنيد، چنان وانمود كنيد كه اضطراب نداريد. یعنی اینکه گاهی ما نکات منفی را که عامل ضعف در وجود و فراموشی می باشند به خود القاء می کنیم.

تلقین مثبت نیاز به پشتوانه دارد لیاقت دریافت رحمت خاص الهی، دعای خیر پدر و مادر ، و تلاش و کوشش مداوم ، و یادآوری آنها هنگام اضطراب اعتماد به نفس را بالا می برد.

تذکر: از هر کاري که ممکن است به شما و مستمع القاء کند که مضطرب هستيد بپرهيزيد ، مثل ؛ باز و بسته كردن دكمهها ، بازي با مهرههاي تسبيح ، به هم ماليدن دستها ، تکان دادن پاها به صورت متناوب و... .

· نکته برای غلبه بر اضطراب

قبل از اينكه در مقابل مستمع قرار بگيريد، نفس عميق بكشيد ، با بالا رفتن ميزان اكسيژن، آرامش پيدا خواهيد كرد.

· اثر اعجاب آور تلقين

يكي از دانشمندان مدعي گرديد كه ميتواند با نيروي تلقين شخص تندرستي را هلاك كند. براي اثبات اين گفته خود، درخواست كرد يك نفر محكوم به اعدام را در اختيار او بگذارند. هنگامي كه محكوم را در اختيار او گذاشتند، دانشمند به محكوم گفت: قرار است تو را به وضع دردناكي اعدام كنند. لكن من ميخواهم كه هيچ زجري نكشي و به راحتي جان بسپاري براي اين كار يكي از رگهاي گردنت را نشتر ميزنم كه خون از آن جاري شود و تو ظرف مدت نيم ساعت و بدون احساس كمترين درد، در كمال آسودگي جان ميسپاري.

سپس چشمهاي محكوم را بست و تشتي جلوي او گذاشت و بعد با يك نشتر، خراش كوچكي به پوست گردن او وارد كرد و آنگاه از يك لوله باريك، آب نيمه گرمي را به گردن او و از آنجا به تشت جاري ساخت، به گونهاي كه محكوم خيال كرد رگ گردنش بريده شده و خون از آن جاري است. در نتيجه اندك اندك حالش رو به ضعف گذاشت و پس از نيم ساعت به پشت افتاد و جان سپرد.

5 ـ تمرين

یکی از مهمترين عوامل مؤثر در اعتماد به نفس، تمرين و ممارست است. تمرین در تمام عوامل مؤثر در کسب اعتماد به نفس بسیار حائذ اهمیت است ، یعنی راه تسلط برخود(عامل1) ، تبحر در مشخص کردن موضوع(عامل2) ، تدارک و آمادگی(عامل3) و حتی تلقین(عامل4) همانا تمرین است.

البته در تسلط بر كلام و سبکي كه ميخواهيم ارائه دهيم تمرین اساسی ترین عامل می باشد.

نخستين ، آخرين و پايدارترين طريق براي ايجاد اعتماد به نفس تمرين است. در واقع تمام اين مطالب در تمرين خلاصه ميشود.

هر فردي مبتدي ممكن است دچار نوعي تب مخصوص كه همان هيجان شديد است بشود. آنچه چنين فردي به آن نياز دارد كنترل اعصاب و حفظ خونسردي است و اين را فقط به وسيله تمرين ميتوان تحصيل كرد. بايد به وسيله تمرين و عادت دائمي خويشتن داري، اعصاب خود را كاملا تحت كنترل قرار دهيد. اين امر بيشتر به عادت بستگي دارد، بدين معني كه بايد كوشش و تمرين دائم براي به كار بردن نيروي اراده به عمل آيد.

ترس عامل مخل اعتماد به نفس

علت ترس

آيا ميخواهيد از ترس از مستمعین رهايي يابيد؟

ضعف در عوامل مقوی اعتماد به نفس باعث ترس می شود ، اما گاهی ترس کاذب است و تردید و عدم تجربه آن را ایجاد می کند.

با يادگيري دقيق محتويات لازم در مداحي مي توانيد بر ناتواني غلبه کنيد و با کسب تجربه و وارد ميدان عمل شدن مي توانيد بر ترديد غلبه نماييد.

موقعيكه سابقه موفقيت آميزي درباره تجاربيكه نمودهايددردست داشته باشيد،ترسهاي شماهم ازبين ميرود. دريك مسئله هيچ شك وترديدي وجودندارد:«طريق يادگرفتن شناآن است كه خودرابه آب بيفكنيد»

در ابتدا بايد بدانيد که «ترس زاده ناتواني و ترديد است.»به عبارت ديگر سرچشمه ترس مطمئن نبودن به خود است.

توصیه هایی برای غلبه بر ترس کاذب :

برای غلبه برترس کاذب هنگام خواندن که نقطه مقابل اعتماد به نفس است به عامل زیر دقت نمایید که این عامل در حیطه تمرین می گنجد در نتیجه تمرین یکی از عوامل مؤثر در غلبه بر ترس است :

تمرین تجسمی : تجسم شنوندگان يکي از راههاي غلبه بر ترس

درموقع تمرين يك عده ازشنوندگان را روبروي خود مجسم كنيد. طوری که انگار واقعا مقابل آنها می خوانید؛ این کار تا حدی ترس هنگام خواندن شما را می ریزد.

موضوعات مرتبط: جزوات آموزشی ، چگونه اعتماد به نفس داشته باشیم ، ،

تاريخ : یک شنبه 9 تير 1392

| 1:59 | نویسنده : محب اهل بیت |

قابلیت های صدا

· قابليتهاي صدا

صدا داراي قابليتهاي مختلفي است كه عبارت است از:

1. ارتفاع صدا (اوج و صعود)

2. استقامت صدا

3. ‌حجم صدا

4. زير و بم صدا

5. انعطاف صدا (تحرير)

6. پرده هاي صدا

7. طنين صدا

صدا قابليت تقويت و تكامل دارد و با تمرين و ممارست ميتوان صدا را پرورش داد.

نكات حائذ اهميت در تمرين صدا

1. حتما روي الگو تمرين كنيد. اين الگو مي تواند مواد درسي آموزشي شما باشد.

2. مراحل تمرین باید رعایت شود.

مراحل تمرین

الف)گوش دادن الگو: تا حدي که سبک الگو کاملاً در ذهن شما جا افتاده است اما هنوز نمي توانيد آن را به زبان بياوريد.

ب) همخواني با الگو: تا حدي که بالاتر ، پايين تر ، جلوتر و يا عقب تر از الگو نخوانيد.

ج) تکخواني : تا حدي که سبک الگو به صورت تجزيه شده براي شما قابل استفاده باشد، يعني اولاً ؛ هرجاي الگو را اراده کرديد بتوانيد طبق الگو بخوانيد. ثانياً به صورت مجزا ، اجزاي سبک الگو براي شما قابل استفاده باشد، مثلاً بتوانيد شعر ، مقدمه روضه ، روضه و يا گريز سبک را جداگانه مورد استفاده قرار دهيد.

3. مداومت در تمرين مهمترين عامل رشد صداست ؛ فلذا حداقل در هفته سه جلسه تمرين صدا ، به مدت يك ساعت ، حتي المقدور در ساعتي مشخص ، لازم است . البته اگر هر روز برنامه تمرين صدا داشته باشيد بهتر مي باشد.

4. ساعاتي قبل و بعد از تمرين از خوردن چربيها ، سرخ كردنيها ، شيريني ها ، ترشي ها ، مواد غذايي تند ، آب يخ و كلاً خوراكيهايي كه صدايتان به آن حساس است پرهيز كنيد.

5. فشاركيفي وكمي تمرين رابه مرورافزايش دهيد، يعني هم زمان تمرين و هم شدت و سنگيني آن را به مرور زياد كنيد.

6. در ابتداي تمرين با نرمش صوتي و خواندن در پرده هاي پايين ، صدايتان را گرم كنيد و در ادامه آرام آرام پرده صدايتان را بالا ببريد.

7. هنگام تمرين تمام حجم صدايتان را از حنجره خارج نكنيد بلكه حداقل يك سوم آن را كنترل نماييد ؛ روش كنترل حجم صدا در ادامه بيان خواهد شد.

8. اگر در سنين نوجواني يا بلوغ هستيد از جهت كيفي (شدت و سنگيني) زياد به صدايتان فشار وارد نكنيد؛ بلكه در پرده هاي متوسط به تمرين بپردازيد تا صدايتان آسيب نبيند.

9. فرياد زدن بدون آهنگ ـ مانند روش فرياد فروشندگان ميوه و تره بار ، فرياد مربيان ورزشي براي هدايت تيم ، فرياد مسئول گروهان هاي نظامي براي نظم دادن به گروهان ـ به صدا آسيب جدي وارد مي كند فلذا از آن پرهيز كنيد.

10. براي گوش دادن الگوهاي تمريني حتماً از گوشي استفاده كنيد تا براي خانواده ، همكاران مزاحمت ايجاد نشود ؛ در صورت عدم رعايت اين نكته بعيد نيست همين عزيزان عامل دلسردي شما در ادامه مسير مداحيتان شوند.

11. براي تمرين صدا از فضاي پاركهاي جنگلي ، دشتها ، كوهها و فضاهاي طبيعي خلوت استفاده كنيد ، در صورت تمرين در منزل حتما حوله اي را چهار تا كرده ، مقابل دهان خود بگيريد تا حجم صدايتان را كنترل كند و مزاحمتي براي خانواده و همسايگان ايجاد نشود. در صورت عدم رعايت اين نكته هم بعيد نيست همين عزيزان عامل دلسردي شما در ادامه مسير مداحيتان شوند.

1. ارتفاع صدا (اوج و صعود)

يكي از قابليتهايي كه در صدا وجود دارد صعود به پردههاي بالاست كه در مداحي آن را باعنوان اوج ياد ميكنيم.

سقف صدا: بالاترين پرده اي كه شما مي توانيد به آن صعود كنيد سقف صدا نام دارد.

توان صدایی انسانها از جهت ارتفاع و اوج متفاوت است. که اصطلاحا به آن د انگ گفته می شود. مهم این است که از استعداد کنونی به بهترین وجه استفاده شود.

نکته:

· دانگ صدا بیشتر در ارتفاع صدا مطرح می شود.

· دانگ صدا قابل اندازه گیری محسوس نمی باشد.

· آیا دانگ صدا قابل افزایش است؟ خیر . البته معمولا افراد از توان صدایشان استفاده کامل نمی برند فلذا تا رسیدن به دانگ صدایشان دو سه پرده فاصله دارند.

راه (مراحل) رسیدن به سقف صدا چیست؟

تمرين:

مرحله اول ـ بالاترين پرده صدايي را كه در حال حاضر به راحتي مي توانيد در آن بخوانيد شناسايي كنيد.

مرحله دوم ـ الگويي را از مداحي اساتيد ، كه در پردة بالا خوانده شده است ، انتخاب كنيد.

مرحله سوم ـ در يك پرده بالاتر از توان كنوني صدايتان با الگوي انتخاب شده تمرين كنيد تا اينكه خواندن در اين پرده برايتان مانند پرده قبلي عادي شود؛

مرحله چهارم ـ همين مراحل را ادامه دهيد تا به پرده اي برسيد كه پرده اي بالاتر از آن براي صداي شما وجود ندارد كه در آن بخوانيد و صدايتان گير كند يا خروسك بزند ؛ اين پرده همان سقف صداست.

نكات كلي پيرامون ارتفاع صدا

1. معمولا از توان کنونی ارتفاع صدای شما تا سقف صدا دو سه پرده بیشتر وجود ندارد.

2. رسیدن به سقف صدا چقدر زمان می برد؟ معلوم نیست. اما تمرین کم مداوم، بسیار مؤثرتر از تمرین زیاد پراکنده است.

3. در استفاده از پرده هاي صدا اصل بر توسط است ؛ يعني جايي كه ضرورت دارد بايد اوج برويد و اوج رفتن در تمامي مجالس لزومي ندارد.

مواضعی که اوج رفتن لازم است:

· در مولودی خوانی

· حماسی خوانی

· براي باز كردن گره مرثيه(بيان سوزناكترين بخش روضه) در صورتي كه مستمع شور و حال داشته و در حال زمزمه باشد؛ معمولا بايد ارتفاع صدايتان بالاتر از بخشهاي قبلي روضه باشد.

2. استقامت صدا:

قابليت ديگر صدا استقامت آن است كه داراي دو بعد مي باشد:

اول اينكه؛ مدت زماني که صداي شما ـ در هر مجلس ، استقامت به كارگيري دارد. اين مدت زمان به كارگيري ، ميزان استقامت صداي شماست در کل خواندن.

دوم اینکه صداي شما چه مدت زماني در پرده هاي بالا استقامت به كارگيري دارد. اين مدت زمان به كارگيري ، ميزان استقامت صداي شماست در ارتفاع صدا.

· استقامت صدا بیشتر در پرده های بالا مطرح است.

نتیجه عدم استقامت صدا:

· طبيعتاً اگر شما داراي استقامت صداي مناسب نباشيد؛ با مدت زمان كمي خواندن و يا با يك صعود به پرده هاي بالا ، صدايتان مي گيرد و دچار ضعف در خواندن مي شويد.

· بریده بریده شدن صدا در پرده های پایین.

مراحل افزایش استقامت صدا:

1ـ مشخص کردن استقامت صدای کنونی .

2ـ انتخاب الگو .

3ـ تمرين مداوم صدا بر مبناي اصول ذكر شده ، در پرده هایی که صدایمان استقامت ندارد یا استقامتش کم است . به مرور بر استقامت صداي شما افزوده مي شود تا جايي كه ديگر صدايتان نمي

پایان قسمت اول

ادامه دارد...

موضوعات مرتبط: جزوات آموزشی ، قابلیت های صدا ، ،

تاريخ : یک شنبه 9 تير 1392

| 1:54 | نویسنده : محب اهل بیت |

عوامل مؤثر در صداسازی

· صوت

هر بانگ و آوازي كه به گوش برسد را صوت ميگويند.[1]

اهميت صوت

بايد توجه داشت كه در مراسم مذهبي همه اديان، آهنگ هست و حتي روايت است كه قرآن را با آهنگ بخوانيد. در كليساها آثار مذهبي را با صداي خوب ميخوانند. در معابد بودايي و در بتخانههاي هندي نيز زمزمههاي آهنگين رواج دارد. در اين موضوع رازي نهفته است كه نبايد از آن غافل شد.

سخن گفتن با آهنگ غير از سخن گفتن ساده و بدون آهنگ است. وقتي كه بخواهيم يك سخن معنوي در دل جاي بگيرد، تنها زبان رسا و بيان خوب كارساز نيست و نياز به چيز ديگري دارد كه آن موسيقي است. موسيقي كلمات و جملات در افاده مفهوم آن جملات مؤثرند.[2]

رواياتي وجود دارد كه بر اين موضوع كه قرآن بايد با آهنگ تلاوت شود، دلالت دارد و اين خود ميتواند دليلي بر اهميت صوت و لحن زيبا در تبليغ باشد.

صوت چگونه ايجاد ميشود؟

هواي بازدم انسان با تارهاي صوتي برخورد كرده و آن را مرتعش ميكند، صدايي كه از اين ارتعاش به گوش ميرسد را صوت ميگويند. تارهاي صوتي در حنجره قرار دارند و حنجره، حفرهاي است كه در عقب دهان و زير حلق قرار دارد.^[3]

· عوامل مؤثر بر صدا:

عوامل مختلفي در كيفيت صداي هر فرد مؤثر هستند كه عبارتند از:

1ـ ژنتيك:

يكي از عوامل مؤثر بر صدا ژنتيك است و برخي از افراد استعداد ارثي قابل توجهي در خوانندگي دارند، و به طور طبيعي صدايشان حد مطلوبي از قابليتهاي صدايي را داراست، مثل خاندان مؤذن زاده اردبيلي.

البته بايد توجه داشت كه استعداد ذاتي بتنهايي نمي تواند باعث توفيق در مداحي شود، بلكه تجربه ثابت كرده ؛ در وحله اول، عامل توفيق مداحان ، پشت كار و ثبات قدم آنها بوده است.

2ـ تنفس و آب هوا:

معمولا هوا در صدا تأثير ميگذارد، البته اين تأثير براي همه افراد يكسان نيست. در كل دود ، آلودگي و هواي سرد روي صدا اثر منفي ميگذارد كه بايد مخصوصا هنگام خواندن از آنها دوري جست.

راجع به كشيدن قليان معمولا سؤال مي شود كه ميزان ضرر آن چقدر است؟ در پاسخ به اين سؤال بايد گفت: قليان علاوه برآسيبهايي كه به ريه و قلب واردمي كند ـ واز نظر علمي مُتْقَن است ـ به مرورانعطاف وقابليتهاي تارهاي صوتي رانيز از بين مي برد.

هوای مرطوب بهتر از هوای خشک می باشد. هوای سرد تأثیر منفی بر صدا دارد. آلودگی هوا برای تارهای صوتی مضر است. دود دخانیات و حتی اسفند برای صدا مضر است.

3ـ گوارش:

مواد خوراكي معمولا در صدا تأثير ميگذارد. معمولا آشاميدنيهاي سرد ، داغ و خوردني هاي بسيار شور ، شيرين ، تند و ترش مخصوصاً سرخ كردنيها بر صدا اثر منفي ميگذارند.

به چند نكته توجه كنيد:

· چند ساعت قبل از خواندن و چند ساعت بعد از خواندن، از خوردنيهايي كه بر صدا تأثير منفي مي گذارند پرهيز كنيد.

· حساسيت گوارشي خود را بسنجيد و از خوراكي ها و آشاميدنيهايي كه بر صداي شما تأثير منفي مي گذارد پرهيز كنيد.

4ـ توانايي جسمي:

قدرت جسم معمولا بر قدرت صدا تأثير ميگذارد، لذا توصيه ميشود با ورزش مداوم توانايي جسمي خود را بالا ببريد كه به دنبال آن توانايي صداي شما هم بالا خواهد رفت.

5 ـ تمرين و ممارست:

شايد بتوان گفت كه تنها مسئلهاي كه بيشترين اثر را در صدا دارد، تمرين و ممارست است. قابل ذكر است تاكنون بيشتر افرادي كه به سمت مداحي اهل بيت(ع) دست پيدا كرده اند به واسطه تمرين مداوم و منظم بوده است.

· تنفس صحيح

در مداحي درست نفس كشيدن بسيار مهم است و اولين قدمي است كه بايد در طريق يادگيري مداحي برداريم و در حقيقت نفس پايه و اساس صداست.

سؤال: تنفس صحيح چيست؟ و چگونه ميتوان به آن دست يافت؟

تنفس صحيح عبارتست از تنفس از طريق حجاب حاجز يا پرده ديافراگم؛ نفس كشيدن توسط اين پرده يعني همان روشي كه در موقع خوابيدن نفس مي كشيم.

حجاب حاجز يا ديافراگم بدن را به دو قسمت مشخص تقسيم ميكند؛ در قسمت فوقاني، قلب و ريه است و در قسمت پايين، معده ، كبد و روده و ساير اعضاي حياتي است.

هنگامي كه نفس عميق مي كشيم ، ريه كه مانند اسفنج سوراخ سوراخ است، پر از هوا شده و منبسط مي شود در نتيجه براي اينكه هواي بيشتري در خود جاي دهد بايد بزرگتر شود و نياز به فضاي بيشتري دارد، در حالي كه قسمت فوقاني آن پوشيده شده است و در اطراف ، دندهها كمي به ريه اجازه ميدهند كه بزرگتر شود، اما آسان ترين راه براي ريه آن است كه به طرف پايين يعني به طرف حجاب حاجز يا ديافراگم توسعه يابد.

فرض كنيم شما يك ظرف يكبار مصرف را بر عكس نموده و بر پشت آن فشار ميآوريد، در اين صورت ظرف پهن ميشود و از هر طرف توسعه مييابد. براي حجاب حاجز نيز موقعي كه ريه پر از هوا ميشود يك چنين اتفاقي رخ ميدهد.

از اينجا به علت اين توصيه به مداحان پي مي بريم؛ كه چرا هنگام خواندن معده نبايد پر باشد. به اين دليل كه جا براي توسعه ريه به سمت حجاب حاجز و حركت ديافراگم به سمت معده وجود داشته باشد.

اكنون انگشتان خود را زير استخوان سينه(آبگاه) قرار دهيد و نفس عميقي بكشيد. آيا احساس نميكنيد كه حجاب حاجزيا ديافراگم شما در حال توسعه است؟

اين تمرين را هر شب براي مدت 5 دقيقه قبل از خوابيدن و صبح روز بعد هم براي مدت 5 دقيقه تكرارش كنيد تا به تنفس عميق و صحيح عادت كنيد. كسي كه تنفس عميق و صحيح برايش ملكه شده است هنگام خواندنِ قسمتهاي داراي كشش تحريري ، كشش ارتفاعي يا داراي حجم بالاي صدا ، نفس كم نمي آورد.

· كنترل نفس

اهميت كنترل نفس به حدي است كه : «محال است بتوانيم بدون كنترل نفس، هنرمندانه مداحي كنيم» تمايل طبيعي آن است كه نفس عميق شما ناگهان از ريه خارج شود زيرا در اين وضع منبسط است و ميخواهد منقبض گردد. در اين قسمت بايد حلق حكم نگهدارنده هوا در ريه را داشته باشد تا بتوانيد با اختيار و آرام آرام ، نفس حبس شده در ريه را استفاده نماييد. طبيعتا تمرين كنترل نفس بسيار لازم است و شما بايد ابتدا توان كنوني خود را در كنترل نفس مشخص كنيد كه چند ثانيه است ، سپس به مرور با تمرين مداوم بر اين توان بيفزاييد.

تمرین کنترل نفس: 1. تعیین مدت زمان نفس کنونی 2. تمرین و افزایش این مدت زمان

· به كارگيري نوك زبان در خواندن

بايد تمرين كنيد تا نوك زبان نيرومند و چابك شود و بيشتر كار در خواندن را نوك زبان انجام بدهد و قسمت عقب زبان در حال استراحت باشد و بي حركت بماند، زيرا قسمت عقب زبان به حنجره متصل است و استفاده از اين قسمت زبان موجب وارد شدن فشار زياد غير لازم برگلو ميشود.

گاهي هنگام خواندن پشت سر هم عبارات ادعيه ، يا خواندن سلسله وار و تند اشعار حماسي ، يا خواندن نوحه ها و سرودهايي كه ريتم تند دارند ، مخصوصا در شور كه سرعت ضرب تند مي شود ، زبان شما دچار لكنت مي شود و اصطلاحا گير مي كند؛ اين با تمرين در به كارگيري نوك زبان در خواندن حل خواهد شد.

تمرين:

اشعاري را كه حفظ هستيد ، با جوهره صدا ، تند تند بخوانيد و خود را وادار كنيد كه هر مصرع را بدون لكنت و توقف به پايان برسانيد و يا چند دانه حبوبات را زير زبانتان بگذاريد و سپس اشعاري را ، با جوهره صدا ، بخوانيد و در همان حالت سعي كنيد جملات را تمام و كمال بدون وقف و لكنت ادا كنيد.

· حالت لب

گاهي ذاكرين اهل بيت(ع) در مرحله تقليد با توجه به علاقه اي كه به الگوها دارند سعي مي كنند حالت دهان و لبشان نيز مثل مداح الگو باشد و فكر مي كنند بدين وسيله خواندنشان زيباتر مي شود در حاليكه بايد لب هنگام خواندن در حالت طبيعي و منعطف باشد .

نكته1: بعضي از ذاكرين حالت طبيعي لبشان طوري است كه وقتي ــِـ تلفظ مي كنند ــُـ شنيده و يا بعضي ديگر با توجه به حالت لبشان ــُـ تلفظ مي كنند ــِـ شنيده مي شود ؛ اين عزيزان بايد با تمرين در حالت لبشان هنگام خواندن تغيير ايجاد كنند.

نكته2: بعضي از ذاكرين لب و دهانشان هنگام خواندن به حالتي ناخوشايند است و براي مستمع جلب توجه منفي مي كند ولذا توصيه مي كنيم گاهي مقابل آيينه بخوانيد و حالت چهره و لب و دهانتان را هنگام خواندن بررسي كنيد كه اگر حالتي نامناسب دارد در اصلاح آن اقدام كنيد.

[1] فرهنگ عميد.

[2] بيانات مقام معظم رهبري در ديدار با مداحان 30/11/65.

[3] همان مأخذ.

موضوعات مرتبط: جزوات آموزشی ، عوامل مؤثر بر صداسازی ، ،

تاريخ : یک شنبه 9 تير 1392

| 1:50 | نویسنده : محب اهل بیت |

بهداشت صوتی

اصول بهداشت صوتی برای عموم مردم

الف)حذف موارد استفاده نادرست از صدا

ب)بهداشت مواد غذایی

ج)حفظ رطوبت کافی در حنجره

د)سلامتی جسمی و روحی

حذف موارد استفاده نادرست از صدا

1-از فریاد زدن،جیغ زدن،هورا کشیدن خود داری کنید.

2-سرفه،گلو پاک کردن فقط در صورت لزوم و به صورت ملایم انجام شود.

3-از بلند خندیدن پرهیز کنید.

4-از تقلید خود داری نمایید.

5-از صحبت کردن ناگهانی و با فشار و تقلا خودداری کنید.

6-با بلندی،زیروبمی و سرعت معمول و متوسط صحبت کنید.

7-راحت صحبت کنید و تمرینات صداسازی را به آرامی و بدون تلاش و کوشش انجام دهید.

8-به هنگام حرف زدن و یا استفاده حرفه ای از صدای خود سرتان را راست نگه دارید و عضلات صورت،گلو،گردن و شانه را سفت نکنید.

9-سعی کنید هنگام حرف زدن سرتان را برای مدت طولانی به یک طرف خم نکنید. این حالت گاهی به هنگام گرفتن گوشی تلفن دیده میشود.

10-از ورزشهای پر سروصدا بپرهیزید.

11-در جای پر سروصدا صحبت نکنید.

12-فقط زمانی که بیش از حد تمایل به سخن گفتن دارید صحبت نمایید.سعی کنید گفتارتان را تا جایی که امکان دارد محدود کنید.

13-در صورت وجود هرگونه مشکل در صدای خود نباید داوطلب خواندنو...باشید.

14-فاصله خود را با مخاطب طوری تنظیم کنید که مجبور به صحبت کردن با صدای بلند نباشید.

15-درهنگام بلند کردن وسایل سنگین و یا زور زدن از صحبت کردن خودداری نمایید.

16-به هنگام ابتلا به بیماریهای عفونی دستگاه تنفسی مانند سرماخوردگی یا لارنژیت از صحبت کردن زیاد و یا استفاده حرفه ای از صدا جدا خودداری نماییدو

17-قبل از آموزش حرفه ای صدا،از صدای خود به صورت حرفه ای استفاده نکنید.

بهداشت مواد غذایی

1-از مصرف مواد محرکی مانند ادویه جات و بخصوص فلفل احتیاط کنید.

2-به هیچ وجه الکل مصرف نکنید زیرا خطر ایجاد سرطان حنجره را بالا میبرد.

3-از مصرف سیگار و هرگونه دخانیات دیگر که مثل مشروبات الکلی صدمات زیادی به حنجره و تارهای صوتی میزنند بپرهیزید(دخانیات عامل شناخته شده ی سرطان حنجره میباشد)

4-از مصرف مواد اسیدی مانند سرکه و آبغوره خودداری نمایید.

5-مصرف غذاهای سرخکرده باید محدود شود.

6-افراد آلرژیک باید از خوردن مواد غذایی آلرژی زا مانند گوجه فرنگی،بادمجان و... پرهیز نمایند.

7-درمصرف مواد غذایی باچری بالا مثل کره،خامه وغذاهای پرچرب محتاط باشید

8-از خوردن مواد بسیارشیرین بپرهیزید.

9-از مصرف تنقلات بخصوص موادی مانند چیپس و پفک پرهیز نمایید.

10-در مصرف موادی از قبیل قهوه،چای غلیظ،شکلات،آدامس،نوشابه های گازدار و... که رطوبت راه های هوایی را کم کرده و خشکی مخاط حلق و دهان را بیشتر میکند،باید احتیاط کرد.

مایعات خیلی سرد یا خیلی گرم را مصرف نکنید.به عنوان مثال با نوشیدن چای خیلی گرم،حتی با اینکه مستقیما نزدیک تارهای صوتی شما نمیرود اما این تارها تحت تأثیر قرار میگیرند زیرا مویرگ های آن حوالی مانند سر،گردن و گلو نسبت به گرمای چای شما عکس العمل نشان میدهند.

حفظ رطوبت کافی در حنجره

حفظ رطوبت بالا در ناحیه حنجره بسیار مهم است.این رطوبت باعث میشود که دستگاه صوتی انسان نرم تر کارکند وکمترآسیب ببیند.وجود رطوبت بالا در حنجره یکی از راههای بسیار مهم در رفع آسیب دیدگی های صوت است.آب یکی از مهمترین تأمین کننده های رطوبت در سیستم صوتی فرد میباشد زیرا با روغن کاری تارهای صوتی آن ها را حفظ میکند.هرگاه صحبت میکنید یا میخوانید حرکات ارتعاشی تارهای صوتی باعث ناراحتی آنها میشود،اما اگر آب کافی بخورید بدن شما ماده محافظی برای آن ها تولید میکند که میتوانیم آن را مخاط نازک آبکی بنامیم.این مخاط مانند روغن در یک موتور از اصطکاک و صدمه رسیدن به قسمت های متحرک جلوگیری میکند. اگر در تمام مدتی که امروز از صدای خود استفاده کردید دستهایتان را بهم میمالیدید چه اتفاقی می افتاد؟ ابتدا پوست قرمز شده و باد میکند سپس اگر مدت طولانی به این کار ادامه بدهید کف دست و انگشت ها با ایجاد لایه اضافی درمحل تمای که اصطلاحا به آن پینه میگوییم،به عنوان مثال نوازندگان برخی آلات موسیقی مثل دف و ضرب و سازهایی که بجای مضراب از انگشتان دست استفاده میکنند دچار این عارضه میشوند.

در تارهای صوتی هم اگر به خوبی با مخاط،روغن کاری نشوند چنین اتفاقی می افتد. ابتدا متورم و قرمز میشوند سپس پینه خاص خود را تشکیل میدهند که ایجاد گره و برجستگی می کند.این گره ها و برجستگی ها اثر بدی روی صدا میگذارند زیرا مانع نزدیک شدن تارهای صوتی به هم میگردند.حتی گاهی ممکن است کار به جراحی بکشد و پس از معالجه با جراحی باز هم مسأله ساز باشد.

مقدار نیاز نوشیدن آب

این مقدار در افراد مختلف با توجه به آب و هوا،طبع و مزاج و نوع تغذیه شان متفاوت است.معیار و ملاک شما میتواند رنگ ادرارتان باشد. اگر آب به سیستم بدنتان به خوبی برسد بی رنگ و صاف است.اما اگر کمبود آب داشته باشید رنگ ادرارتان زردتر خواهد بود.البته به خاطر داشته باشید که مصرف ویتامین و یا برخی داروهای دیگر در رنگ ادرار اثر دارد.در صورت مصرف دارو میتوانید معیار خود را نوشیدن 6 الی 8 لیوان آب در روز قرار دهید.

سلامت جسمی و روحی

9-برای کنترل علائم گرفتگی و التهاب بینی استفاده از سرم شستشو مفید است.این محلول را میتوان در منزل با استفاده از مخلوط یک قاشق چایخوری نمک با یک لیوان آب جوش سرد شده تهیه کرد.

10-به علت آنکه برگشت اسید از معده به دهان (درحالت نفخ شکم) ممکن است باعث ایجاد التهاب حنجره و یا زخم تماس در تارهای صوتی گردد،لذا برای کاهش نفخ شکم اجرای موارد زیر لازم است:

-در صورت امکان غذا را در حجم کم و وعده های بیشتر میل کنید.

-سه ساعت قبل از خواب چیزی نخورید.

-سر را به هنگام خواب 15 تا 25 سانتیمتر بالا قرار دهید.

-بلافاصله بعد ازغذا خوردن از خوابیدن بپرهیزید.

-از استعمال دخانیات پرهیز کنید.

-چربی کمتر بخورید و بیشتر از غذاهای پروتئین دار استفاده کنید.

-از مصرف موادی همچون قهوه،شکلات،آب میوه های اسیدی که موجب سوزش معده میشوند پرهیز کنید.

-فشارهای روانی را کاهش دهید.

-لباس های راحتی بپوشید.

-بهداشت دهان و دندان را رعایت کنید.

11-در عفونت های حنجره موارد زیر را رعایت کنید:

- استراحت صوتی را رعایت نمایید.(یعنی هیچگونه استفاده از صدای خود حتی به حالت زمزمه و پچ پچ نداشته باشید.)

-با سرم نمکی غرغره و از بخور استفاده نمایید.

- از رژیم مایعات ولرم به صورت فراوان استفاده کنید.

12- در صورت مشاهده هرکدام از بیماریهای زیر که بصورت غیر مستقیم بر صدا تأثیر منفی میگذارند حتما به پزشک مربوطه مراجعه نمایید:اختلالات تنفسی،درد و سوزش معده،بیماریهای گوش،درد در ناحیه فک وگردن،مشکلات عضلات پشتی و شکمی،اسهال،یبوست،بیماریهای روانی،کم کاری یا پرکاری تیروئید،اختلالات غده هیپوفیز،اختلالات هورمونهای جنسی

12-سعی کنید نفس کشیده از راه بینی باشد(بخصوص در محیط هایی که آلودگی هوا وجود دارد)

13-از استنشاق بخارهای داغ و سوزاننده شیمیایی جدا پهیز کنید.

14-رطوبت هوای داخل منزل و محل کار را حفظ کنید.

موضوعات مرتبط: جزوات آموزشی ، اصول بهداشت صوتی ، ،

تاريخ : شنبه 8 تير 1392

| 23:44 | نویسنده : محب اهل بیت |